Πέρασε τέσσερα ολόκληρα χρόνια ως ναυαγός σε ένα ερημονήσι του Ειρηνικού και η συναρπαστική περιπέτεια επιβίωσής του αποτέλεσε έμπνευση για τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα του Ροβινσώνα Κρούσου, του Ντανιέλ Ντεφόε.

___________________________________

Engraving of Robinson Crusoe standing on the shore of an island, dressed in hair-covered goatskin clothingΓεννημένος το 1676 σε ένα ιστορικό ψαροχώρι της Σκωτίας, ο Alexander Selkirk ήταν από μικρό παιδί ένας ατίθασος και αντισυμβατικός χαρακτήρας. Οι κοινωνικοί κανόνες δεν ταίριαζαν ποτέ καλά στην ιδιοσυγκρασία του και συχνά έφτανε να έχει μπλεξίματα με τον νόμο με καβγάδες και με το ποτό.

Στα 19 του χρόνια και έχοντας κατηγορηθεί για άσεμνη συμπεριφορά σε μια εκκλησία, αποφάσισε να απομακρυνθεί από την γενέτειρά του και εντάχθηκε στο πλήρωμα ενός πλοίου. Πέντε περίπου χρόνια αργότερα επέστρεψε στο Largo, όμως σύντομα μπλέχτηκε και πάλι σε καβγάδες με την οικογένειά του. Δεν άργησε λοιπόν να αποφασίσει ότι η στεριά και ο πολιτισμός μάλλον δεν του ταιριάζουν και το 1703 υπέγραψε συμβόλαιο με τον ιδιώτη καπετάνιο William Dampier και την αποστολή του.

Αυτοί οι ιδιώτες, ελεύθεροι ναυτικοί -γνωστοί τότε ως buccaneers- ήταν ένα είδος πειρατών, που όμως συνεργάζονταν και δούλευαν για την κυβέρνηση. Ταξίδευαν σε διάφορα μέρη και έκαναν επιθέσεις και πλιάτσικο σε εχθρικά πλοία.

Εκείνη την εποχή η Αγγλία βρισκόταν σε πολεμική διαμάχη με την Ισπανία και έτσι η αποστολή του Dampier θα έπλεε στις νότιες ακτές της Αμερικής με στόχο την λεηλάτηση ισπανικών πλοίων. Ο 25χρονος τότε Selkirk ανέλαβε την θέση του πλοιάρχου στο Cinque Ports, το συνοδευτικό πλοίο της αποστολής, υπό τον καπετάνιο Thomas Stradling.

Μετά από έναν χρόνο ενός μεγάλου και δύσκολου ταξιδιού πολλά από τα μέλη του πληρώματος είχαν πεθάνει από ασθένειες και ο Selkirk εξέφραζε τις ανησυχίες του πως το κύτος του πλοίου είχε σαπίσει αρκετά και θα έπρεπε να επισκευαστεί για να συνεχίσουν την αποστολή τους.

Shaded relief map of Robinson Crusoe Island with blue ocean backgroundΤον Σεπτέμβριο του 1704 προσάραξαν στο ερημονήσι Más a Tierra, περίπου 400 μίλια μακριά από τις ακτές της Χιλής στον Νότιο Ειρηνικό ωκεανό. Ο Selkirk και ο καπετάνιος μάλωναν έντονα διαφωνώντας για το κατά πόσο το πλοίο ήταν ασφαλές και θα έπρεπε να επισκευαστεί πριν αναχωρήσουν.

Ο Selkirk αρνιόταν να μπαρκάρει σε ένα πλοίο που μπορούσε ανά πάσα στιγμή να βυθιστεί και ο καπετάνιος του έδωσε μερικές προμήθειες και εργαλεία και τον άφησε στο νησί αναχωρώντας με τους υπόλοιπους. Αρχικά ο Selkirk επέμενε στην θέση του πιστεύοντας πως κι άλλοι από το πλήρωμα θα τον ακολουθούσαν, όμως αυτό δεν έγινε. Βλέποντας το πλοίο να απομακρύνεται τους φώναξε να περιμένουν να πάει κι εκείνος μαζί τους, αλλά δεν του έδωσαν σημασία. Είχε μείνει πλέον εντελώς μόνος του στο άγνωστο νησί.

Για την ιστορία πάντως, ο Selkirk είχε δίκιο για την κατάσταση του Cinque Ports. Το πλοίο πράγματι βυθίστηκε πολύ σύντομα στις ακτές της σημερινής Κολομβίας. Ο καπετάνιος και κάποιοι από το πλήρωμα επέζησαν, όμως έπεσαν στα χέρια των Ισπανών και μεταφέρθηκαν στο Περού, όπου και φυλακίστηκαν.

Τέσσερα χρόνια ναυαγός

Μόνος και απογοητευμένος στο ερημονήσι, ο Selkirk στην αρχή έπεσε σε κατάθλιψη αδιαφορώντας να κάνει ιδιαίτερες προσπάθειες για την επιβίωσή του. Δεν έψαχνε αρκετά για φαγητό, ενώ πολλές φορές άφηνε τους αρουραίους να μπαίνουν στο καταφύγιό του και να του δαγκώνουν τα πόδια. Πέρασαν έτσι μερικοί μήνες, ώσπου άφησε την παραλία και μετακινήθηκε προς το εσωτερικό του νησιού.

Έχοντας πλέον πάρει απόφαση την κατάστασή του, άρχισε να παρατηρεί περισσότερο τον τόπο γύρω του. Το Más a Tierra θα έλεγε κανείς πως ήταν ένα ιδανικό μέρος να ξεμείνει κανείς ως ναυαγός. Ένα ρυάκι γλυκού, πόσιμου νερού διέσχιζε το νησί και δεν υπήρχαν άγρια και αρπακτικά ζώα, ενώ αντίθετα υπήρχαν άφθονα αγριοκάτσικα που το κρέας και το γάλα τους αποτελούσαν μια σίγουρη πηγή τροφής. Το έδαφος επίσης ευνοούσε καρποφόρα δέντρα, άγρια λάχανα, γογγύλια, πιπεριές, δαμάσκηνα και μπαχαρικά.

Ο Selkirk εξημέρωσε γάτες που έμεναν μαζί του διώχνοντας πλέον τους ενοχλητικούς αρουραίους. Με τις γνώσεις που είχε αποκομίσει μικρός από τον βυρσοδέψη πατέρα του επεξεργάστηκε το δέρμα από τα αγριοκάτσικα που σκότωνε για φαγητό και έφτιαχνε ρούχα για να φοράει. Όταν το μπαρούτι του τελείωσε, κυνηγούσε τα θηράματά του με τα πόδια του, τα οποία είχαν σκληρύνει τόσο που δεν χρειαζόταν πλέον παπούτσια.

Αποδείχτηκε εξαιρετικά πολυμήχανος στις κατασκευές φτιάχνοντας επίσης αυτοσχέδια μαχαίρια και εργαλεία από υλικά που έβρισκε στο νησί, ενώ έχτισε και δύο καλύβες από πιπεριές, μια για να κοιμάται και μια για να μαγειρεύει.

Όταν ήθελε να ηρεμήσει και να νιώσει μια παρηγοριά στην μοναξιά του, διάβαζε την Βίβλο που του είχε αφήσει ο καπετάνιος και τραγουδούσε ψαλμούς. Κάπως έτσι κρατούσε και μια επαφή με την γλώσσα του, καθώς δεν είχε και κάποιον άλλο άνθρωπο να μιλήσει.

Alexander Selkirk Island (Chile) cruise port schedule | CruiseMapper

Διάσωση

Τέσσερα ολόκληρα χρόνια πέρασαν και ο Selkirk είχε συνηθίσει την καθημερινότητά του στο έρημο νησί καταφέρνοντας να επιβιώσει με αξιοσημείωτη επιτυχία. Φυσικά η επιθυμία να βρεθεί ξανά στον τόπο του με άλλους ανθρώπους δεν θα μπορούσε ποτέ να σβήσει.

Μέσα στο διάστημα που βρισκόταν εκεί, δύο πλοία αγκυροβόλησαν στο νησί, όμως και τα δύο ήταν ισπανικά. Ως Σκωτσέζος και κυβερνητικός πειρατής που ήταν, το πιο πιθανό ήταν να τον σκότωναν ή να τον φυλάκιζαν, οπότε φρόντισε να παραμείνει κρυμμένος ώσπου να φύγουν, παρά να τους ζητήσει οποιαδήποτε βοήθεια.

Η πολυαναμενόμενη διάσωσή του ήρθε τελικά τον Φεβρουάριο του 1709, όταν βρέθηκε στο νησί το ιδιωτικό πλοίο Δούκας του William Dampier. Μετά από τέσσερα χρόνια και τέσσερις μήνες χωρίς επαφή με ανθρώπους, ο Selkirk δεν μπορούσε να κρύψει τον ενθουσιασμό του που συνάντησε ξανά συμπατριώτες του.

Τους φιλοξένησε σαν άρχοντας του νησιού, που πλέον το γνώριζε σαν σπίτι του. Τον είδαν με εξαιρετική άνεση να κυνηγάει και να πιάνει τρεις κατσίκες τη μέρα για να τους μαγειρέψει, ενώ τους βοήθησε να αναρρώσουν στην υγεία τους, καθώς έπασχαν από σκορβούτο (σοβαρή έλλειψη βιταμίνης C).

Το σθένος, οι αντοχές, αλλά και η ψυχική ηρεμία που είχε αποκτήσει ο ναυαγός εντυπωσίασαν τον πλοίαρχο, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά: “Μπορεί κανείς να δει ότι η μοναξιά και η απομόνωση από τον κόσμο δεν είναι μια τόσο αβάσταχτη κατάσταση ζωής, όπως πολλοί άνθρωποι φαντάζονται, ειδικά όταν οι άνθρωποι πέφτουν σε αυτή μοιραία ή αναπόφευκτα, όπως ήταν αυτός ο άνθρωπος”.

Ο Selkirk έφυγε μαζί τους και ανέλαβε δεξί χέρι του πλοιάρχου και αργότερα καπετάνιος ενός νέου πλοίου που κατάσχεσαν σε συμπλοκή με Ισπανούς. Ο δυναμικός ναυαγός, μετά την απομόνωση και την ξαφνική διάσωσή του, επέστρεψε αμέσως στην πειρατική ιδιότητα που είχε και πριν. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο ως πλοίαρχος του Duke από το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας και έφτασε τελικά στις βρετανικές ακτές τον Οκτώβριο του 1711.

Selkirk, seated in a ship's boat, being taken aboard Duke.

Επιστροφή στον κόσμο και το τέλος

Η ιστορία του ναυαγού ναυτικού Alexander Selkirk δεν έμεινε φυσικά στην αφάνεια και προκάλεσε έντονη προσοχή στην Αγγλία. Ο Edward Cooke, ένα από τα μέλη του πληρώματος, εξιστόρησε την ιστορία του ναυαγού στο βιβλίο χρονογράφημα που έγραψε για την αποστολή τους, “A Voyage to the South Sea and Round the World” (1712). Μια πιο λεπτομερή αφήγηση δημοσίευσε και ο αρχηγός της αποστολής, ενώ γράφτηκε και ένα άρθρο για εκείνον από τον επιφανή συγγραφέα Richard Steele στην εφημερίδα The Englishman.

Ο Selkirk απόλαυσε όσο μπορούσε την διασημότητά του, όμως όσο ο καιρός περνούσε ανάμεσα στον “πολιτισμένο κόσμο”, τόσο έβγαινε ξανά στην επιφάνεια ο παλιός εαυτός του. Τον Σεπτέμβριο του 1713 κατηγορήθηκε για επίθεση σε έναν ναυπηγό στο Μπρίστολ και κρατήθηκε σε περιορισμό για δύο χρόνια.

Στη συνέχεια επέστρεψε στην γενέτειρά του, το Lower Largo, όπου γνωρίστηκε με την νεαρή Sophia Bruce. Οι δυό τους κλέφτηκαν στις αρχές του 1717, όμως η σχέση τους δεν προχώρησε. Ο Selkirk κατατάχθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό και έφυγε ξανά στη θάλασσα. Σε μια επίσκεψή του στο Πλύμουθ το 1720 παντρεύτηκε μια χήρα πανδοχέα, την Frances Candis.

Στην τελευταία φάση της ζωής του βρέθηκε να υπηρετεί ως υποπλοίαρχος στο HMS Weymouth του Βασιλικού Ναυτικού σε μια περιπολία κατά της πειρατείας στις δυτικές ακτές της Αφρικής. Σε εκείνο το ταξίδι πέθανε τελικά στις 13 Δεκεμβρίου του 1721, σε ηλικία 45 ετών, καθώς είχε προσβληθεί από τον κίτρινο πυρετό. Το σώμα του θάφτηκε στην θάλασσα, στο στοιχείο που έγινε στη ζωή του το δεύτερο σπίτι του.

___________________________________

  • To 1719, ο συγγραφέας Daniel Defoe κυκλοφόρησε το διάσημο μυθιστόρημά του “Ροβινσώνας Κρούσος”, που θεωρήθηκε από τους περισσότερους εμπνευσμένο από την ιστορία του Alexander Selkirk. Ο ίδιος ο Ντεφόε δεν επιβεβαίωσε ποτέ, αλλά ούτε και αρνήθηκε το γεγονός, αφήνοντας τις θεωρίες για την έμπνευσή του να αντιμάχονται μέχρι σήμερα. 
  • Το νησί Más a Tierra, όπου επιβίωσε ο Selkirk ως ναυαγός, σήμερα ανήκει στην Χιλή και κατοικείται μετρώντας γύρω στους 850 κατοίκους. Είναι επίσης γνωστό ως Νησί του Ροβινσώνα Κρούσου (Isla Róbinson Crusoe), όνομα που του απέδωσε η κυβέρνηση της Χιλής το 1966 για τουριστικούς λόγους εκμεταλλευόμενη την σύνδεσή του με το δημοφιλές μυθιστόρημα.
Κοινοποιήστε
Άννα-Μαρία Κέκια
Πτυχιούχος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με έφεση στην έκφραση μέσω του γραπτού λόγου. Στον τομέα της αρθρογραφίας έχω ασχοληθεί τόσο με γενική ειδησεογραφία, πολιτικά και κοινωνικά θέματα, όσο και με φωτορεπορτάζ, στήλες πολιτισμού, κριτικές δίσκων, αφιερώματα και συνεντεύξεις. Λάτρης της ανεξάρτητης και ερευνητικής δημοσιογραφίας με έμφαση στην ιστορία, την ψυχολογία, την εγκληματολογία και την κοινωνιολογία. Παράλληλη και αγαπημένη απασχόληση η τέχνη της φωτογραφίας.