Από το 1983, η 18η Απριλίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών (International Day for Monuments and Sites) από την UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ΙCOMOS). Είναι γνωστή και ως Ημέρα Πολιτισμικής Κληρονομιάς.
Απώτερος σκοπός της επετείου αυτής είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα της προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που για κάθε χώρα αποτελεί σημαντικό μέρος της ιστορίας της, της κουλτούρας της και της γενικότερης ταυτότητάς της μέσα στον παγκόσμιο χάρτη.
Κάθε χρόνο τέτοια μέρα η είσοδος σε όλα τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους είναι δωρεάν δίνοντας μια σημαντική ευκαιρία στους επισκέπτες να έρθουν λίγο πιο κοντά με τον ιστορικό πλούτο και το παρελθόν της χώρας μας.
Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αλλά και της μακραίωνης ιστορίας της, αποτελεί μια διαχρονική κοιτίδα λαμπρού πολιτισμού, που εκτείνεται σε κάθε μορφή τέχνης και επιστήμης.
Συνεπώς δεν θα μπορούσε να λείπει από τον πλούσιο κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στον οποίο σήμερα ανήκουν επίσημα 18 πολιτιστικά μνημεία μας.
Η Σύμβαση για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς ορίζει επίσημα τα μνημεία ως αρχιτεκτονικά έργα, έργα μνημειακής γλυπτικής και ζωγραφικής, κατασκευές αρχαιολογικής φύσης, επιγραφές, σπηλαιώδεις κατοικίες, τα οποία έχουν εξαιρετική παγκόσμια αξία από την άποψη της ιστορίας, της τέχνης ή της επιστήμης.
Ξεκινώντας από το 1986, τα μνημεία της Ελλάδας που έχουν κατακτήσει μια θέση στον παγκόσμιο πολιτισμικό κατάλογο είναι με χρονολογική σειρά τα εξής:
- Ναός του Επικούριου Απόλλωνα στην Πελοπόννησο (1986)
- Αρχαιολογικός χώρος Δελφών (1987)
- Ακρόπολη των Αθηνών (1987)
- Άγιο Όρος (1988)
- Αρχαιολογικός χώρος Επιδαύρου(1988)
- Παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης (1988)
- Μετέωρα (1988)
- Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (1988)
- Αρχαία Ολυμπία (1989)
- Μυστράς (1989)
- Μονή Δαφνίου, Μονή Οσίου Λουκά και Νέα Μονή Χίου (1990)
- Δήλος (1990)
- Πυθαγόρειον και Ηραίον Σάμου (1992)
- Αρχαιολογικός χώρος Βεργίνας (1996)
- Ιστορικό κέντρο (Χώρα) της Πάτμου, Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και Σπήλαιο της Αποκάλυψης (1999)
- Αρχαιολογικοί χώροι Μυκηνών και Τίρυνθας (1999)
- Παλαιά πόλη της Κέρκυρας (2007)
- Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων (2016)
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι άλλοι 12 πολιτισμικοί χώροι σημαντικής ιστορικής σημασίας της χώρας μας βρίσκονται ανάμεσα στους επόμενους υποψηφίους για να μπουν στον επίσημο κατάλογο. Κάποιοι από αυτούς είναι: τα Μινωικά ανάκτορα της Κρήτης, η Σπιναλόγκα, τα Ζαγοροχώρια, οι αρχαιολογικοί χώροι της Νικόπολης, της Μεσσήνης και του Λαυρίου, το Φαράγγι της Σαμαριάς, καθώς και διάφορα μεσαιωνικά οχυρά και αρχαία θέατρα.
Τα μνημεία που συγκαταλέγονται στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς επιλέγονται από την καταρτισμένη επιτροπή της UNESCO βάσει μιας σειράς 10 κριτηρίων.
Θα πρέπει να αποτελούν αριστουργήματα της δημιουργικής ανθρώπινης ευφυίας.
Να επιδεικνύουν σημαντικές ανθρώπινες αξίες πάνω στην τεχνολογική και αρχιτεκτονική εξέλιξη για μεγάλο χρονικό διάστημα και να μαρτυρούν την πολιτισμική παράδοση ενός ζώντα ή εξαφανισμένου πολιτισμού.
Να αποτελούν εξαιρετικά ιστορικά δείγματα αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας και να αποδεικνύουν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση με το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Επίσης να συνδέονται με δρώμενα, παραδόσεις, ιδέες και καλλιτεχνικές δημιουργίες παγκόσμιας σημασίας.
Τα φυσικά μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα πρέπει να είναι περιοχές εντυπωσιακής φυσικής ομορφιάς ή φυσικών φαινομένων.
Να αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα της ιστορίας της Γης, των γεωμορφολογικών της χαρακτηριστικών και της εξέλιξης όλων των οικοσυστημάτων.
Να περιλαμβάνουν απειλούμενα είδη παγκόσμιας αξίας που χρήζουν προστασίας και συντήρησης.
Ο κατάλογος της UNESCO απαριθμεί μέχρι σήμερα 1.092 μνημεία και εμβληματικές τοποθεσίες από όλο τον κόσμο.
Η φετινή επέτειος της Ημέρας Πολιτισμικής Κληρονομιάς, 18η Απριλίου 2022, έχει θέμα Heritage and Climate με στόχο την διερεύνηση στρατηγικών για την προώθηση της έρευνας και πρακτικής διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς για την διαθεσιμότητα κλιματικά ανθεκτικών δρόμων στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης.