H Ελληνική Βουλή ανακήρυξε την 19η Μαΐου ως “Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο” το 1994. Πρόκειται για μία ημέρα μνήμης για τα βίαια, μαζικά και δολοφονικά γεγονότα, που πραγματοποιήθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ου αιώνα.

Σήμερα λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν τι συνέβη στους Έλληνες του Πόντου, όπου ο συνολικός αριθμός των νεκρών δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν.

Πριν γίνει οποιαδήποτε αναφορά στα γεγονότα, είναι σημαντικό να διαλευκανθεί ή έστω να οριστεί ο όρος “γενοκτονία”. Ως Γενοκτονία λοιπόν ορίζεται η μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή εν μέρει με βίαιο τρόπο, που συμβαίνει σε μια εθνική, ενωτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα.

Πριν τον όρο “γενοκτονία” υπήρχε ο όρος “Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας”.  Ο όρος “γενοκτονία” καθιερώθηκε στη δίκη της Νυρεμβέργης.

Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αποτέλεσε απόρροια της σταδιοδρομίας που επέδειξαν σε διάφορους τομείς, καθώς και της μείωσης της έκτασης των εδαφών της αυτοκρατορίας.

Οι Έλληνες της περιοχής γνώρισαν βελτίωση σε όλα τα επίπεδα ζωής τους μετά την υπογραφή της συνθήκης του Χάτι Σερίφ το 1831 και του Χάτι Χουμαγιούν το 1856. Ακολούθησε οικονομική, πνευματική και πολιτιστική άνθιση. Το ελληνικό στοιχείο στις πόλεις και στα χωριά γινόταν αισθητό, μέσα από τις εκκλησίες, τα σχολεία, τις λέσχες, καθώς και τις ελληνικές εφημερίδες και βιβλία.

Εμφάνιση των Νεότουρκων 

Τις απαρχές της γενοκτονίας θα τις αναζητήσουμε το 1908, όπου οι Τούρκοι εθνικιστές, αποκαλούμενοι και ως Νεότουρκοι, πήραν τον έλεγχο της εξουσίας. Είχαν αρχίσει να βλέπουν την τουρκική αυτοκρατορία να καταστρέφεται, εξαιτίας των χρόνιων πολέμων μεταξύ 1908 – 1913. Η αυτοκρατορία έχασε πάνω από 500.000 τετραγωνικά μίλια γης, στα οποία ζούσαν εκατομμύρια άνθρωποι.

Τον Μάιο του 1889 συστάθηκε τυχαία από κάποιους σπουδαστές στο προαύλιο της Αυτοκρατορικής Ιατρικής Ακαδημίας η Επιτροπή Ένωσης και Προόδου. Τα μέλη της έμειναν στην ιστορία με το όνομα Νεότουρκοι. Οι ιδρυτές αυτής της επιτροπής δεν ήταν Μουσουλμανικής καταγωγής, όμως, αντιπροσώπευαν τις Μουσουλμανικές τάξεις.

Η οργάνωση πέτυχε γρήγορα να εξαπλωθεί, καθώς και να αποτελέσει ομάδα πίεσης στη διαμόρφωση της πολιτικής. Οι μη Μουσουλμάνοι, που συμμετείχαν στην οργάνωση, οι οποίοι ήταν ελάχιστοι, ήταν κυρίως υπερασπιστές του Οθωμανισμού και ανταγωνιστές των ισχυρών Χριστιανών.

Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Νεότουρκοι αντιτίθενται με δύο διαφορετικά μεταξύ τους ιδεολογικά ρεύματα, στον σουλτάνο και στην ιδεολογία του πανισλαμισμού. Το πρώτο ιδεολογικό ρεύμα ήταν του Τουρκισμού, το οποίο ήταν γνωστό στους νέους αξιωματικούς και εν τέλει, επικράτησε με στόχο την διάλυση των μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το δεύτερο ιδεολογικό κίνημα ήταν πιο φιλελεύθερο και αποτελούνταν από τους διανοούμενους του Παρισιού, δεχόταν εκτός από τον εξευρωπαϊσμό και τη συνταγματική μοναρχία, την ειρηνική συνύπαρξη των μειονοτήτων και την κατάργηση των θρησκευτικών διακρίσεων.

Απόφαση “εκκαθάρισης” και συμμαχία με τους Γερμανούς

Το κίνημα των Νεότουρκων διοργανώνει τρία συνέδρια. Σε αυτό που θα επικεντρωθούμε και που είναι το καθοριστικό για την τύχη των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας είναι το τρίτο συνέδριο.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η έδρα της οργάνωσης μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου υπήρχαν μέλη που ήταν πρόθυμα να την χρηματοδοτήσουν. Τον Οκτώβριο του 1911 γίνεται το 3ο συνέδριο, το οποίο έγινε κοντά στον Λευκό Πύργο, όπου συγκεντρώθηκαν, μεταξύ άλλων, οι πιο φανατικοί Νεότουρκοι. Εκεί λήφθηκε η απόφαση που καθόρισε το μέλλον των Ελλήνων.

Otto Liman Von Sanders.jpgΕμπνευστής της εκκαθάρισης των Ελλήνων ήταν ο Γερμανός αρχιστράτηγος Λίμαν φον Σάντερς. Το κόστος σε ανθρώπινες ζωές τους ήταν αδιάφορο. Ο Τζελάλ Μπαγιάρ αναφέρει ότι οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν τους Έλληνες της Αυτοκρατορίας ως «εσωτερικά καρκινώματα».

Μέσα από το 3ο συνέδριο έγιναν ξεκάθαρες οι θέσεις των Νεότουρκων απέναντι στους Χριστιανούς της Αυτοκρατορίας. Ήταν ξεκάθαρο πια ότι στοχοποιούσαν τους Έλληνες και ειδικά τις Ελληνίδες.

Διοικητής του Οθωμανικού στρατού ανάφερε σε επιστολές ότι “οι Ρωμιοί είναι τα φίδια στο κόρφο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι γυναίκες τους, οι Ρωμιές, είναι αυτές οι οποίες γεννούν αυτά τα φίδια”. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για τα εγκλήματα που έγιναν κατά των γυναικών τη περίοδο αυτή.

Η εφημερίδα «Ο Λάος» της Πόλης προειδοποιούσε τους Τούρκους ηγέτες, ύστερα από τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί κατά τη διάρκεια του τρίτου συνεδρίου:

“Σήμερα με το Τουρκικό σύνταγμα, αν έχετε ακόμα τα ίδια μυαλά, αν προσπαθάτε με το φανατισμό και με το Τουρκισμό να πνίξετε κάθε ξεχωριστή εθνική ζωή, θα χυθεί αίμα πολύ κι από τα δυο μέρη και η Ευρώπη θα σας καθίσει στο σβέρκο. Τούρκοι που τυραννάτε τους λαούς της αυτοκρατορίας, να μάθετε πως κανένας λαός δεν είναι τόσο πρόστυχος, τόσο ελεύθερος, που να δέχεται να τυραννιέται και να κυβερνείται από τον τύραννο του, τον ξένο τον αλλόφυλο. Και τότες πια, σα δε σωφρονιστείτε, θα διαλυθεί η οθωμανική Αυτοκρατορία. Και η Τουρκία θα σβήσει”.

Όπως προαναφέρθηκε, οι Γερμανοί έκαναν αισθητή τη παρουσία τους στη επιχείρηση της εξόντωσης των μειονοτήτων την Αυτοκρατορίας. Από αυτή τη “συνεργασία” αποσκοπούσαν αφενός στο μοίρασμα του παλιού κόσμου των αγορών και των αποικιών και αφετέρου δε στην οικονομική τους κυριαρχία στην Εγγύς Ανατολή, με την εξαφάνιση των Ελλήνων ανταγωνιστών τους.

Μετά τις πολεμικές αποτυχίες των Τούρκων, κάνουν αρχιστράτηγο τον Γερμανό Λίμαν φον Σάντερς. Του έδωσαν τον τίτλο του πασά και έγινε ο αρχηγός του Τουρκικού στρατού. Όπως προαναφέρθηκε, ήταν και αυτός που έδωσε την ιδέα για την εκκαθάριση της Τουρκικής αυτοκρατορίας από τους Χριστιανούς.

Ο Δρ.  Sakir, ηγετικό στέλεχος της Κομιτάτου “Ένωση και Πρόοδος” ΕΚ, διακήρυσσε το Φεβρουάριο του 1916: “Είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρχει μόνο ένας μουσουλμανικός πληθυσμός από την Κωνσταντινούπολη προς την Ινδία και την Κίνα, με τη Συρία να χρησιμεύει ως σύνδεσμος μεταξύ των ισλαμικών κόσμων της Ασίας και της Αφρικής. Αυτό το τεράστιο έργο θα επιτευχθεί μέσα από την επιστημονική ιδιοφυΐα και οργανωτικό ταλέντο των Γερμανών και το γενναίο χέρι των Τούρκων”…

Αυτό το κίνημα ήταν η αρχή του τέλους των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας.  Το 1923 υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης. Οριζόταν ότι η Ελλάδα έχανε όλα τα εδάφη που είχε νωρίτερα στη Μικρά Ασία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή πληθυσμών με μοναδικό κριτήριο την θρησκεία. Περίπου 1.100.000 Χριστιανοί, που ζούσαν στη Τουρκία, μετακινήθηκαν στη Ελλάδα, ενώ 380.000 Μουσουλμάνοι, που ζούσαν στη Ελλάδα, μετακινήθηκαν στη Τουρκία.

Διαβάστε επίσης: 19 Μαΐου: Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, μια ματωμένη επέτειος

Κοινοποιήστε
Βαγγέλης Γκουντρουμπής
Είμαι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, βρίσκομαι στο 2ο έτος. Ασχολούμαι περιστασιακά με την ζωγραφική, γιατί είναι ένας ωραίος τρόπος να πεις την γνώμη σου χωρίς λέξεις και να εκφραστείς ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς. Στο ενεργητικό μου έχω τρεις εκθέσεις ζωγραφικής, εθνικές και διεθνείς. Είμαι λάτρης της ιστορίας, της τέχνης και της ψυχολογίας. Θεωρώ ότι η γνώση είναι η αστείρευτη πηγή ζωής και την οποία θα πρέπει να την κατακτήσει ο κάθε άνθρωπος.