Στην εποχή μας είναι “κοινό μυστικό” πως ο Ελληνισμός βιώνει έναν σύγχρονο Μεσαίωνα, έναν πνευματικό σκοταδισμό, καθώς ο Νεοέλληνας εστιάζει στην υλική και εφήμερη απόλαυσή του, ενώ ο πολιτισμός του, που κάποτε προσέφερε σε ολόκληρο τον κόσμο, απαξιώνεται. Σε αυτό το σημείο έρχεται και κολλάει ο Ίων Δραγούμης και οι φιλοσοφικές του ανησυχίες ως απάντηση στα προβλήματα του σήμερα.
Όμως ποιος στ’ αλήθεια είναι ο Ίων Δραγούμης και ποια η φιλοσοφία του; Και για ποιο λόγο μπορεί να αποτελεί την λύση στην εξίσωση του σήμερα;
Ο Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1878. Ήταν το πέμπτο παιδί και ο δεύτερος υιός του Στέφανου Δραγούμη, ο οποίος διετέλεσε Πρωθυπουργός της Ελλάδας μετά το κίνημα στο Γουδί το 1909, και της Ελισάβετ Δραγούμη, το γένος Κοντογιαννάκη.
Μετά το τέλος των σπουδών του επί της Νομικής στην Αθήνα, το 1899 κατετάχθη ως Διπλωμάτης στο Υπουργείο Εξωτερικών. Από εκεί ξεκίνησε η μεγάλη πολιτική και ιστορική του πορεία. Συμμετείχε στην προπαρασκευή της Επαναστάσεως του 1909, πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ το 1915 εξελέγη ανεξάρτητος Βουλευτής Φλώρινας. Όντας γνωστός Βασιλόφρων, κατά τον Εθνικό Διχασμό εξορίστηκε μαζί με άλλους Βασιλόφρονες και την ίδια την ελληνική βασιλική οικογένεια στην Κορσική. Στις 31 Αυγούστου του 1920 δολοφονήθηκε ως αντίποινα για την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι λίγες ημέρες πριν, παρά το γεγονός πως ο ίδιος επεδίωκε την Εθνική Συμφιλίωση.
Η πραγματική όμως ουσία του Ίωνος Δραγούμη, δεν είναι τα πολιτικά πιστεύω του, μα η αφοσίωσή του στον Ελληνισμό. Η φιλοσοφία του φαίνεται πως επιδρά στον ψυχισμό του, καθώς ο συγκεκριμένος άνθρωπος ουδέποτε άνηκε σε κάποιο ιδεολογικό καλούπι. Έχει υπάρξει Εθνικιστής (μα όχι με την σημερινή περιορισμένη έννοια), σοσιαλιστής κτλ, μα πάνω από όλα δήλωνε Έλλην!
Στο έργο του “Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες” φανερώνεται η αγάπη του για το έθνος του, όπως και οι απόψεις του για την σχέση του έθνους με την εκάστοτε πολιτική. Χαρακτηριστικά ο ίδιος γράφει:
“Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πώς αυτός πρέπει να σώσει το Έθνος του. Ο καθένας γεννήθηκε Σωτήρας του Έθνους του, όμως λίγοι ξέρουν πώς γεννήθηκαν τέτοιοι, δηλαδή πώς αυτοί θα το σώσουν αν το θέλουν” (…) “Τα Έθνη δεν πεθαίνουν με μίαν πολιτική… αφού ξεπέσει μια πολιτική μορφή μαζί της ξεπέφτει και ο πολιτισμός, που τράφηκε μαζί της…”.
Ο Δραγούμης, όπως ανέφερε και ο ίδιος, δούλευε για τον ελληνισμό. Παράλληλα όμως, μέσα από τις σημειώσεις του διαφαίνεται και η ταπεινότητά του και η ορθολογική του προσέγγιση στο ζήτημα. “Είμαι ένα κύτταρο” (…) “Μου αρέσει να νιώθω καμιά φορά πώς και εγώ είμαι ένας από τους πολλούς και περαστικούς άρχοντες του Ελληνισμού και πρέπει να περάσει και από εμένα ο Ελληνισμός για να προχωρήσει”.
Ως επιστήμονας ο Δραγούμης εκφράζει τη άποψή του και για το Πολίτευμα της Ελλάδος σε διάφορα σημεία των έργων του. Μεταξύ άλλων ισχυρίζεται ότι “Αν είμαστε ζωντανό Γένος, δεν θα κολλήσουμε στο πολιτικό σύστημα που μας κάθισαν. Το Σύνταγμα και οι Βουλευτές είναι μια αρρώστια. Δεν είναι η ζωή μας. Ή θα μας πεθάνει ή θα ψοφήσει τέλος πάντων αυτή. Και θα ζήσουμε τότε με το άλλο σύστημα πολιτικό, που να μας έρχεται καλλίτερα”.
Όσον αφορά το ζήτημα της ελληνικής γλώσσας ο Δραγούμης παίρνει θέση υπέρ του Δημοτικισμού, γεγονός που φαίνεται κυρίως στο έργο του “Όσοι Ζωντανοί”.
Ο πυρήνας όμως της φιλοσοφίας του είναι το Έθνος, το οποίο ο ίδιος βλέπει ως το ιδεολογικό – πολιτιστικό καθήκον του κάθε Έλληνα. “Για να ζήσω περισσότερο, πρέπει να συνδεθώ με έθνος μου. Συνδέομαι με το έθνος μου, όταν προσπαθώ να το δυναμώσω, διοχετεύοντας όλες τις δυνάμεις μου εκεί, δηλαδή σε αυτόν τον σκοπό”.
Μέσα από τις αναφορές του γίνεται αντιληπτό πως είναι υπέρμαχος του κλασικού τρίπτυχου Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια. Τάσσεται υπέρ της σημασίας της σχέσεως πατρίδας και θρησκείας λέγοντας: “Υποστηρίζω την θρησκεία μας, επειδή είναι αχώριστη από την ιστορία μας, είναι η συνέχεια της ιστορίας του Γένους”.
Ως πολιτικός φιλόσοφος και σπουδαγμένος πολίτης, εκφράζει την άποψή του και για το ελληνικό σχολείο υποστηρίζοντας πως πρέπει να εξυπηρετεί δύο σκοπούς: να ανοίγει το μυαλό των παιδιών και να φουσκώνει τον εθνισμό τους.
Τέλος, η δραγουμική φιλοσοφία αναφέρεται και στην σημασία της ιδεολογίας και για την Μεγάλη Ιδέα, τις οποίες χαρακτηρίζει ως “ακρογωνιαίους λίθους” για τον Ελληνισμό και την συνέχειά του στον χρόνο. Συγκεκριμένα, στο προσωπικό του έργο αναφέρει σχετικά με την διαμόρφωση του Ιδανικού. “Πρέπει δυο πράγματα να γίνουν για να ξαναδυναμώσει το Γένος: α) να ευρεθή ένα ιδανικό, β) να επιβληθεί στο έθνος όλο το ιδανικό αυτό”. Στην ερώτηση αν είναι ανάγκη να υπάρχει Μεγάλη Ιδέα απαντάει λέγοντας τα εξής: “Είναι το αυτό σαν να ερωτά κανείς, αν είναι ανάγκη να υπάρχει το Ελληνικό Έθνος και το Ελληνικό Ελεύθερο Κράτος, το οποίο δεν θα ζήσει, δεν θα το αφήσουν να ζήσει, όταν το Έθνος χαθεί!” Ο ίδιος χαρακτηρίζει το ελληνικό πνεύμα ως την “ουσία των πάντων”.
Συνοψίζοντας, βλέπουμε πως η φιλοσοφία του Δραγούμη απαντάει, μα παραλλήλως προσφέρει λύσεις σε θέματα, τα οποία ταλανίζουν ακόμη και σήμερα τον Ελληνισμό (όπως το σχολείο, το πολιτικό σύστημα, η γλώσσα κ.α). Οι καίρια διατυπωμένες θέσεις του επηρέασαν πολλούς Έλληνες Διανοητές, όπως ο Κωστής Παλαμάς, αλλά και Έλληνες πολιτικούς.
Με τις απόψεις του και την δράση του, 103 χρόνια μετά τον θάνατό του, δίνει επιδραστικές απαντήσεις για την ουσία και την υπόσταση του Ελληνισμού έχοντας οδηγηθεί έτσι στο πάνθεο των ιστορικών προσωπικοτήτων της χώρας μας.
Βιβλιογραφία:
“Όσοι Ζωντανοί”, Ίων Δραγούμης
“Ίων Δραγούμης: Ο Ασυμβίβαστος”, Γιάννης Α. Μάζης, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
“Ο Ίων Δραγούμης Εξόριστος”, Ιωάννης Μαλώσσης
“Ίων Δραγούμης Έργα”, Εκδόσεις Πελεκάνος