Νομίζω πως η πανδημία μας δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουμε ένα άλλο θέμα, μια εξαίρετη περίπτωση που είναι καλά κρυμμένη, καθ’ ότι για χρόνια θεωρείται ταμπού. Aυτή της ψυχικής υγείας. Μια κατηγορία ψυχής και σώματος, “ψυχή τε και σώματι”, που δεν συνδυάζεται με παθολογικά αίτια, αλλά τα ψυχοσωματικά. Και όταν γίνει αυτός ο εκρηκτικός συνδυασμός, δε μπορείς κυριολεκτικά να σηκωθείς από το κρεβάτι.
Από κει που όλα είναι ρόδινα, λευκά, αισιόδοξα και απλά απολαυστικά, από εκεί που δε συμμαζεύεσαι από τα κέντρα διασκέδασης και τις καφετέριες, σε χτυπάει σαν αστραπή το πρώτο ψυχοσωματικό χωρίς καλά καλά να το καταλάβεις, στον καναπέ του σπιτιού σου. Κυριολεκτικά από το πουθενά. Ένα αίσθημα πρωτόγνωρο και περίεργο. Και πείτε την αλήθεια. Ποιος δεν έτρεξε σε γιατρούς να δει τι έχει; Ποιος δεν το έκανε αυτό για δύο και τρεις φορές; Οι εξετάσεις; Πεντακάθαρες. Καρδιά; Μικρού παιδιού. Αίματος; Μην ξαναπάς για τα επόμενα πέντε χρόνια. Ο παθολόγος σε πέταξε έξω με τις κλωτσιές και μόνο που είδε τα ακροαστικά σου.
Κι’ όμως εσύ εκεί να επιμένεις πως κάτι δεν πάει καλά. Αλλά μάντεψε, καλέ μου αναγνώστη ή αναγνώστρια, που διαβάζεις αυτό το άρθρο. Δεν είναι παθολογικό, είσαι υγιέστατος. Είναι κάτι πολύ πιο σημαντικό, που πολλές φορές συνδυάζει και τα δύο, επειδή προϋπόθεση για την σωματική υγεία, είναι η ψυχική. Είναι ψυχολογικό!
Ποιος να το παραδεχτεί; Τι να κάνει; Που να ζητήσει βοήθεια; “Ιδέα σου είναι και θα περάσει. Θα πας μια βόλτα, θα σε ξεματιάσουν, θα πιεις έναν καφέ με φίλους”. Αλλά προς Θεού κουβέντα για ψυχολόγο. “Θες να σε βγάλουν τρελό; Θες να μιλάει η γειτονιά για σένα; Νέος άνθρωπος θα τρέχεις στους ψυχολόγους;” Ξέρω πολύ καλά πως πολλοί θα ταυτιστούν με αυτά που διαβάζουν και γι’ αυτό αποφάσισα να γράψω ένα τέτοιο άρθρο. Μια μικρή αυτοβιογραφία, διότι ως παθών κι εγώ είναι πολύ όμορφο, όταν ξεπερνάς το πρόβλημα, να μπορείς να το μοιραστείς με κόσμο, να τον βοηθήσεις να σπάσει αυτό το «πάλαι ποτέ» ταμπού και να βοηθήσει τον εαυτό του να μάθει να ελέγχει το μυαλό του, το οποίο είναι ό,τι πιο ισχυρό διαθέτουμε, αλλά παράλληλα και ό,τι πιο επικίνδυνο.
Όλοι είναι πολύ καλοί ακροατές σε μια τέτοια κατάσταση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουν τον κατάλληλο τρόπο να σε διαχειριστούν. Και να διαχειριστούν τι ακριβώς; Αν δεν το έχουν περάσει δε ξέρουν. Μια κρίση άγχους, μια κρίση πανικού, ένα αίσθημα κόμπου στον λαιμό, μαζεμένες αϋπνίες, φόβο, άγχος σαν να υπάρχει μια αόρατη απειλή από το πουθενά. Σα να πρέπει να εξηγήσεις στον άλλον πως είναι να έχεις διαβήτη. Δε γίνεται. Πρέπει να το περάσει. Έτσι και αυτό.
Είναι κάτι που δεν επιλέγεις να το έχεις, αλλά έρχεται ξαφνικά λόγω του αγχώδους προφίλ σου και της προσωπικότητας σου. Και είναι προς τιμήν σου να είσαι έτσι, και φυσικά να είσαι περήφανος γι’ αυτό που είσαι. Να εξηγήσεις τι; Ότι δεν επέλεξες να είσαι έτσι και απλά συνέβη χωρίς να μπορείς να το διαχειριστείς. Τι απ’ όλα; Νομίζουν οι άλλοι γύρω σου ότι απλά δεν έχεις όρεξη και τους αποφεύγεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι πάρα μα πάρα πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Θες να κάνεις πράγματα και δε μπορείς. Ναι, σαν μια ήπια μορφή “αναπηρίας”. Έτσι κι’ αλλιώς η κατάθλιψη είναι μια ψυχική αναπηρία σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Να θες να κλάψεις, να ξεσπάσεις, να τρελαίνεσαι, να θες να βγεις από ένα νέο σώμα που δημιούργησες με το ίδιο σου το μυαλό. Είναι πραγματικά απίστευτο τι μπορεί να κάνει ο νους και το υποσυνείδητο και πόσο μεγάλη επιστήμη είναι η ψυχολογία.
Πόσες αυτοκτονίες, δολοφονίες, ακόμα και τροχαία όταν κάποιος είναι αφηρημένος, ως έρμαιο των σκέψεων του, θα είχαμε σώσει, έχετε αναλογιστεί; Σειρά προβλημάτων εν μέσω πανδημίας λόγω άγχους – Από πονοκεφάλους και στομαχόπονους μέχρι απώλεια μαλλιών και μειωμένη ερωτική διάθεση.
Πρωτοφανή συναισθήματα και καταστάσεις που μέχρι πρότινος φάνταζαν κομμάτι της έβδομης τέχνης εκτυλίσσονται τα τελευταία δύο χρόνια σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το αποτύπωμα της πανδημίας στην οικονομία είναι εμφανές. Όταν η συζήτηση φτάνει όμως στο ζήτημα της ψυχικής υγείας, ανοίγουν διάφορα προβληματικά πεδία.
Η νόσος covid-19 έχει αγγίξει, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, κάθε πολίτη. Ο φόβος και η αγωνία είναι τα συναισθήματα που επικρατούν, πίσω από πολλές κλειστές πόρτες, τα τελευταία χρόνια.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα, οι θάνατοι, οι κανόνες της κοινωνικής απομόνωσης, όλα επιβάρυναν την ψυχολογία των πολιτών.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις οι συνέπειες της κακής ψυχολογίας να αποτυπώνονται και στη σωματική υγεία. Διαταραχές στον έμμηνο κύκλο, απώλεια μαλλιών και ένα γενικότερο αίσθημα πίεσης στην κανονικότητα παρατηρήθηκαν σε πλήθος κόσμου την περίοδο της πανδημικής εποχής.
Όπως επισημαίνει ο Αμερικανός ψυχολόγος, Κρεγκ Σόουτσακ, απότοκα του έντονου άγχους μπορεί να θεωρηθούν και η αυξημένη αρτηριακή πίεση, η δύσπνοια και οι μυϊκοί πόνοι. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα στη πανδημία είχαμε αύξηση της τάξεως του 40% στην κατάθλιψη σε νέους ανθρώπους.
Είναι δύσκολο να πρέπει να κάνεις τις δουλειές σου, να βγεις έξω, να κάνεις πράγματα και όλα αυτά ρομποτικά. Να μη νιώθεις ότι μπορείς, να βρίσκεσαι σε ένα σώμα το οποίο δεν είναι δικό σου. Είναι πάρα μα πάρα πολύ δύσκολο να κατανοήσεις ότι μόνιμα ζεις με το άγχος λες και κάποιος σε απειλεί με ένα όπλο από το πουθενά. Όλη αυτή η πίεση μαζεμένη, όλες αυτές οι κακές σκέψεις, ένα φορτίο ασήκωτο στον ψυχισμό σου.
Και τα ψυχολογικά προβλήματα μπορούν να “χτυπήσουν” την πόρτα του καθενός ανά πάσα στιγμή, δίχως να γίνονται διακρίσεις στο ποιοι είναι. Στη σημερινή κοινωνία, φαίνεται ότι περισσότεροι άνθρωποι παρά ποτέ υποφέρουν από κατάθλιψη.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 350 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν παγκοσμίως από κατάθλιψη, αυτή την τρομερά εξουθενωτική ψυχική ασθένεια.
Ανάμεσα σε αυτούς ήμουν κι εγώ για ένα διάστημα. Κάποιες φοβίες, μια ψυχολογική πίεση ελέω πανδημίας, ανεξέλεγκτες σκέψεις, αγχώδες προφίλ και δεν άργησε να χτυπήσει και την δική μου πόρτα το θέμα της ψυχικής υγείας. Έπασχα για περίπου ένα χρόνο με αγχώδη διαταραχή και θλίψη, θλίψη για το γεγονός πως ήμουν έτσι και δε μπορούσα να το ελέγξω, να κάνω τα πράγματα που έκανα όπως πριν και να τα απολαμβάνω.
Το θέμα ψυχικής υγείας είναι κάτι οδυνηρό – μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε σαν να βρίσκεστε μέσα στην πιο σκοτεινή άβυσσο, σαν μια καταιγίδα που δεν τελειώνει ποτέ ή σαν μια φυλακή μέσα στο μυαλό σας. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι που δεν πάσχουν από αυτή δεν μπορούν να καταλάβουν τα συναισθήματα των ατόμων που πρέπει να ζήσουν με αυτή καθημερινά.
Πολλοί είναι σε θέση να καταλάβουν μόνο μια ασθένεια και την ταλαιπωρία που βλέπουν μπροστά τους, αλλά η κατάθλιψη δεν προκαλεί έντονα συμπτώματα. Στην πραγματικότητα, είναι μια ασθένεια κρυφή, που εμφανίζεται πίσω από τις κλειστές πόρτες όταν πλέον κανένας άλλος δεν μπορεί να δει πόσο πολύ κακό έχει κάνει.
Μην προσπαθήσετε να εξηγήσετε σε κανέναν πως είναι. Μάταιος κόπος, δε θα καταλάβουν αν δε το περάσουν. Θα πρέπει απλά να μπουν στο σώμα σου για να καταλάβουν έναν διαφορετικό ψυχισμό και μια διαφορετική οπτική των πραγμάτων. Είναι ακατόρθωτο να τους το μεταφέρεις με λόγια. Πως είναι μια κρίση άγχους ή μια κρίση πανικού χωρίς να την έχουν περάσει έστω και λίγο. Πως έρχεται σαν πονοκέφαλος χωρίς να το έχεις επιλέξει.
Όταν ακούν κρίση άγχους ή κρίση πανικού, θεωρούν ότι είναι το υπερβολικό άγχος, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Είναι μια τραυματισμένη και πιεσμένη ψυχή που βγάζει στην επιφάνεια τα απωθημένα της, τα συντρίμμια της, το κακό που της έκανες τόσα χρόνια να μην την φροντίζεις. Σαν ένα σφουγγάρι που μάζευε χρόνια τοξικές ουσίες και στο τέλος έλιωσε.
Μόνο ένας ειδικός σε αυτά τα θέματα μπορεί να καταλάβει και να σε διαχειριστεί. Πρόκειται για μια τεράστια επιστήμη, σαν μια μεγάλη ομπρέλα που βάζει από κάτω της πολλές πτυχές της ψυχής των ανθρώπων, πολλά μέρη ψυχής. Αλλά θέλει υπομονή, δουλεία, εξάσκηση και σκαμπανευάσματα για να επανέλθεις. Πολλοί τα παρατάνε, γιατί δε μπορούν να ζουν έτσι για όλη τους τη ζωή και μετά βλέπεις να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Ναι και γω το σκέφτηκα πολλές φορές, να μην κρύβομαι.
Η ζωή είναι ένα θαύμα και παρ’ όλο που ίσως αποτελεί ταυτόχρονα κι ένα πεδίο μάχης, θα πρέπει να μάθετε να αγαπάτε και τις 2 πλευρές της: τις ατυχίες, τη λύπη, τον πόνο, τα μπερδέματα, την αγάπη, τη συμπόνια, την ελπίδα, την αδικία, όλα.
Αν πάσχετε από κατάθλιψη, μπορεί να σας φαίνεται ότι οι μέρες σας είναι ατελείωτες και οι νύχτες ακόμη περισσότερο. Θέλετε να ξεφύγετε από τις σκέψεις σας, αλλά δεν ξέρετε πώς. Θέλετε κάποιος να σας ακούσει και να καταλάβει πώς αισθάνεστε, αλλά μερικές φορές δεν μπορείτε να βρείτε ούτε τις λέξεις για να το εκφράσετε. Θέλετε να τρέξετε μακριά, αλλά δεν ξέρετε προς τα πού να στραφείτε. Θέλετε πολλά πράγματα, αλλά το πιο σημαντικό να διώξετε την αίσθηση πνιγμού που υπάρχει μέσα στο στήθος σας. Αυτά που λέτε και βλέπετε στον άλλον φαίνονται παράλογα και δε μπορεί να τα καταλάβει. Σαν να έχετε έναν αόρατο εχθρό που σας σημαδεύει μονίμως με ένα όπλο στο κεφάλι. Περιμένετε να γίνει το τίποτα. Έτσι νιώθετε και το ξέρω.
Δεν άργησε κι εμένα το θερμόμετρο του ψυχισμού μου να δείξει 40 πυρετό. Ευτυχώς κατάλαβα γρήγορα πως κάτι δεν πήγαινε καλά με μενα και με εξαντλητική προσπάθεια μέσω ψυχοθεραπείας και με δύο εξαιρετικούς ψυχολόγους κατάφερα να το νικήσω και να αλλάξει τελείως η ζωή μου προς το καλύτερο. Ποτέ δεν το θεώρησα ταμπού, και τράβηξα μια γραμμή στην άμμο όταν κατάλαβα ότι έχανα τον έλεγχο. Είπα ως εδώ! Ξεπέρασα τα όρια και πρέπει να δουλέψω με τον εαυτό μου, τον οποίο δεν αγάπησα ποτέ! Αλλά όπως προείπα, αν δεν μισήσεις τέρμα τον εαυτό σου δεν θα μάθεις ποτέ να τον αγαπάς αληθινά.
Πίσω από μια μπόρα όμως κρύβεται μια απέραντη λιακάδα, και όταν νικήσεις τον πιο δύσκολο αντίπαλο, δηλαδή τον εαυτό σου, τότε θα βρεις μπροστά σου τα πιο όμορφα χρόνια της ζωής σου. Τα έλεγαν οι αρχαίοι, τα έλεγε ο Σωκράτης, αλλά ποιος τους άκουγε. Έπεσαν μέσα πολλά χρόνια πριν για τα μέρη της ψυχής του ανθρώπου. Για τον πιο δύσκολο αντίπαλο του ανθρώπου, τον ίδιο του τον εαυτό.
Είναι φρικιαστικό το συναίσθημα όταν γίνεσαι ένα με τις σκέψεις σου. Νιώθεις σαν να είσαι σε ένα νέο σώμα, σε μια νέα καθημερινότητα με έναν αόρατο εχθρό για φίλο. Σαν να σε σημαδεύει ένας αόρατος άνθρωπος με ένα όπλο στο κεφάλι μόνιμα. Γίνεσαι ένα με όλα, «ψυχή τε και σώματι». Οι φοβίες, οι κρίσεις άγχους, οι κρίσεις πανικού, η κατάθλιψη, οτιδήποτε έχει να κάνει με την ψυχική σας υγεία, είναι απλώς μια ψευδαίσθηση και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Ποια πραγματικότητα; Το ότι είστε όρθιοι, γεροί, υγιείς, με δουλειά, με φίλους και οικογένεια. Πράγματα πολύ σημαντικά που τείνουμε να ξεχνάμε εύκολα.
Αυτό που περνάτε είναι παροδικό και όχι μόνιμο. Και μόλις περάσει το μπουστάρισμα που θα νιώσετε στο σώμα σας, στον ψυχισμό σας αλλά και στον τρόπο που θα βλέπετε τα πράγματα θα είναι ό, τι πιο όμορφο έχετε νιώσει ποτέ σας. Το να τα παρατήσετε είναι η εύκολη λύση. Το να παλέψετε και να νικήσετε όμως θέλει κότσια. Κότσια που πολλοί δεν έχουν!
Ένας επίλογος που κάθε άνθρωπος πρέπει να αποστηθίσει
Για να μάθετε να ζείτε και να εκτιμάτε κάθε μέρα πρέπει να πέσετε ψυχολογικά στο μηδέν. Για να αγαπήσετε τον εαυτό σας θα πρέπει πρώτα να τον μισήσετε πολύ. Εγώ τα έκανα και τα δυο και νιώθω άλλος άνθρωπος. Και όταν νικήσετε τις φοβίες σας θα δείτε τι λύτρωση θα νιώσετε.
Κάποιες φορές πρέπει να νικήσεις το ίδιο σου το μυαλό πριν να είναι πολύ αργά. Τον ίδιο σας τον εαυτό πριν σας νικήσει αυτός. Κανείς δε ξέρει πόσο δυνατός είναι μέχρι τη στιγμή που το να είναι δυνατός είναι η μόνη του επιλογή.
Και να θυμάστε δεν είστε μόνοι σε αυτό. Είναι πολύς ο κόσμος που υποφέρει και δε μιλάει για να μην θεωρηθεί “τρελός” ή πως τα έχει χαμένα και πως είναι για κλινική και χάπια.
