Το νησάκι Τρίκερι αποτελεί ένα από τα πιο must seen μέρη της Μαγνησίας, κατάφυτο και παραδεισένιο, με κρυστάλλινα νερά και μια αύρα που αποπνέει ψυχική ηρεμία.
Ένα μέρος βγαλμένο από παραμύθι, που ωστόσο κρύβει μερικές σκοτεινές σελίδες πριν το happy end…
Πόσοι άραγε γνωρίζουν πως αυτός ο όμορφος τόπος κάποτε αποτέλεσε πεδίο βασανισμού και πόνου για χιλιάδες γυναίκες και παιδιά;
_____________________________________
Όλα ξεκίνησαν στην μεταπολεμική περίοδο και συγκεκριμένα από την έξαρση του Εμφυλίου πολέμου, ο οποίος είχε τις ρίζες του από τα Κατοχικά και προ Κατοχικά χρόνια.
Για την ιστορία, θα ξεκινήσουμε από το Νομοθετικό Διάταγμα της 4ης Μαΐου 1946 και το Γ` Ψήφισμα, με το οποίο εμπλουτίστηκαν με εξοπλισμό και εξουσία οι Επιτροπές Δημόσιας Ασφάλειας, που ως σκοπό είχαν τον περιορισμό των κομμουνιστών και των ΕΑΜιτών.
Οι Επιτροπές αυτές αναλάμβαναν δράση, όπου δεν ήταν εφικτό να επέμβουν τα έκτακτα στρατοδικεία, και φρόντιζαν για την εξορία όλων εκείνων που είχαν αντικαθεστωτική δράση και αντικαθεστωτικές ιδέες.
Έτσι, άνθρωποι κάθε ηλικίας, καταγωγής και επαγγέλματος κατηγορήθηκαν ως επικίνδυνοι για τη δημόσια τάξη – ή απλά και μόνο επειδή θεωρήθηκαν ικανοί για κάτι τέτοιο- και οδηγήθηκαν ως πολιτικοί εξόριστοι σε διάφορα μέρη.
Όλοι οι πολίτες πλέον βρέθηκαν στο στόχαστρο των Επιτροπών Ασφαλείας, δίχως έλεος για την κατάστασή τους και τις πραγματικές τους προθέσεις. Οι συλλήψεις γίνονταν ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, αρκεί να υπήρχε ύποπτη κίνηση.
Οι γυναίκες, παρά το γεγονός ότι τότε ακόμα δεν θεωρούνταν πολιτικά ενεργές, δεν αποτέλεσαν εξαίρεση. Τις άρπαζαν, τις έσερναν, τις έδερναν και τις έβριζαν, δίχως να τους αφήνουν περιθώρια να μιλήσουν, να πάρουν μια αλλαξιά ρούχα ή να προστατέψουν τα παιδιά τους.
Τις εξευτέλισαν ασκώντας πάνω τους τα ζωώδη ένστικτά τους, όσο ακόμα ήταν στα κρατητήρια, κάνοντας τον τόπο της εξορίας να μοιάζει με τόπο επαγγελίας.
Σε πρώτη φάση οι εξόριστες γυναίκες τοποθετήθηκαν στα ίδια μέρη συγκέντρωσης με τους άνδρες όμως αργότερα διαχωρίστηκαν. Τον Μάρτη του 1948 η Χίος ήταν η βασική τοποθεσία εξορίας των γυναικών για ένα χρόνο. Ακολούθησε η μεταφορά τους στο Τρίκερι, αργότερα για ένα διάστημα τις πήγαν στην Μακρόνησο και ο τελευταίος τους σταθμός ήταν και πάλι το Τρίκερι.
Το τρίγωνο Χίος – Μακρόνησος – Τρίκερι πέρασε στην ιστορία του εμφυλίου πολέμου και της μετεμφυλιακής περιόδου, ως το τρίγωνο των βασανιστηρίων.
Απρίλιος 1949
Τον Απρίλιο του 1949, μεταφέρθηκαν στο Τρίκερι από την Χίο περίπου 1200 γυναικόπαιδα που εγκαταστάθηκαν στα κελιά του μοναστηριού το οποίο βρίσκεται στο νησί. Όμως, επειδή ο αριθμός τους μέχρι τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ξεπέρασε τις 4500, στήθηκαν αντίσκηνα γύρω από αυτό, μιας και δεν υπήρχε άλλος χώρος.
Το Τρίκερι ήταν ήδη από το 1947 στρατόπεδο συγκέντρωσης εξόριστων και φυλασσόταν από στρατιώτες ενώ η ζωή των κρατουμένων είχε στρατιωτική οργάνωση και ανάλογο πρόγραμμα.
Στον παράδεισο του Παγασητικού, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν ένα πραγματικό κολαστήριο σε σύγκριση με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη Χίο.
Το φαγητό ήταν μόλις λίγο ψωμί και όσπρια, ενώ το νερό δεν ήταν αρκετό για όλους. Για την υγιεινή φροντίδα δεν υπήρχαν ούτε τα στοιχειώδη, τα αντίσκηνα πλημμύριζαν το χειμώνα και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ήταν ανύπαρκτη ακόμα και για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.
Καθημερινά τις υπέβαλαν στην ανάγνωση εθνικοφρόνου περιεχομένου υλικού και παράλληλα τις απειλούσαν με εξευτελισμούς και βία για να τις εξαναγκάσουν να δηλώσουν μετάνοια για όλα.
Παρόλα αυτά, οι γυναίκες αποδείχτηκαν δυνατές, υπέμειναν και άντεξαν τις κακουχίες. Επιστράτευσαν τις δυνάμεις τους, και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να γεμίσουν την ζωή τους στο στρατόπεδο.
Οργάνωναν κρυφά, Κυριακάτικες γιορτές, στο μικρό θέατρο που έφτιαχναν σιγά σιγά με τα χέρια τους από πέτρες της περιοχής και, όταν πια το ολοκλήρωσαν, προσπάθησαν να κάνουν μικρές παραστάσεις, αλλά η διοίκηση δεν το επέτρεψε ποτέ.
Οκτώβριος 1949
Τον Οκτώβριο του 1949, συστάθηκε ο Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου (ΟΑΜ), στην δικαιοδοσία του οποίου πλέον πέρασαν όλοι οι εξόριστοι.
Εκεί, τα πράγματα ξέφυγαν από κάθε μέτρο.
ΤΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΗΤΑΝ ΣΚΛΗΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ ΑΝΗΛΕΕΙΣ.
Οι γυναίκες αντιμετωπίστηκαν ως αντικείμενα και για να τις πιέσουν να δηλώσουν μετάνοια, τους άρπαζαν τα παιδιά, με τη δικαιολογία ότι δεν ήταν γνήσιες Ελληνίδες, αφού δεν υπέγραφαν το σχετικό έγγραφο.
Οι χειρισμοί αυτοί δεν ήταν μόνο απόρροια ιδεολογικής αντιμετώπισης, αλλά και της ανάμειξης των γυναικών σε πολιτικά θέματα που αποδομούσε την πατριαρχική εικόνα της κοινωνίας. Η άσπλαχνη τακτική που ακολουθήθηκε, θεωρήθηκε ως φυσικό επακόλουθο.
Εφόσον οι γυναίκες απαρνούνται την «φύση» τους, την υποταγή τους στην εξουσία και την υπακοή στους νόμους, είναι ανήθικες και θα αντιμετωπιστούν ανάλογα.
Έτσι, με την προσδοκία ότι η μητρότητα θα υπερισχύσει της ιδεολογίας, το βασανιστήριο της απομάκρυνσης των παιδιών θεωρήθηκε, ως επί το πλείστον, υπέρτατη τακτική για την καταπολέμηση της άρνησης υπογραφής της μετάνοιας.
Ύστερα από διεθνή κατακραυγή για όσα διαδραματίζονταν εκεί, ο Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου διαλύθηκε και όσες δεν είχαν υπογράψει μεταφέρθηκαν και πάλι στο Τρίκερι, όπου και άρχισε η σταδιακή τους απόλυση μέχρι το 1953.
Σε μια Ελλάδα, που εκείνη την εποχή οι γυναίκες δεν είχαν την ιδιότητα του πολίτη, αναγκάστηκαν να ζήσουν σκληρές καταστάσεις, ως πολιτικές κρατούμενες, σε έναν δημόσιο ιδρυματικό χώρο που δεν αναγνώριζε θεμελιώδη δικαιώματα παρά μόνο υποχρεώσεις.
Ο παραλογισμός έγκειται στο γεγονός ότι δίχως να έχουν το δικαίωμα για να εκφράσουν πολιτικό λόγο, κατηγορήθηκαν για έκφραση πολιτικής/ιδεολογικής αντίληψης και βρέθηκαν στα κολαστήρια της εξορίας.
Και παρά το γεγονός ότι συνέβησαν όλα αυτά, η θέση τους δεν άλλαξε άμεσα, εντέλει. Χρειάστηκαν αρκετοί αγώνες μετά για να καταφέρουν οι γυναίκες να θεωρηθούν ισάξιες με τους άνδρες ως πολίτες του Ελληνικού κράτους…