Ο Τintoretto ανήκει στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της Αναγέννησης με έναν αξιοθαύμαστο αριθμό έργων, που τον κατατάσσει σε έναν από τους πιο παραγωγικούς ζωγράφους όλων των εποχών.
Υπήρξε ο άνθρωπος που αψηφούσε την κριτική και τα όρια που έθετε η εποχή του στους καλλιτέχνες γενικότερα. Tον χαρακτήρισαν υπερβολικά γρήγορο ως και πρόχειρο στην ζωγραφική, προκλητικό, επαναστατικό, αλλά κυρίως εφευρετικό.
_______________________________________
Ο γιος του βαφέα
Ο Tintoretto γεννήθηκε στην Βενετία το έτος 1518, ενώ κατά πολλούς ιστορικούς το 1519. Jacopo Robusti ή Jacopo Comin ήταν το πραγματικό του όνομα, ωστόσο έμεινε γνωστός με το προσωνύμιό του Tintoretto, που σημαίνει ο μικρός βαφέας/ο γιος του βαφέα.
Ο πατέρας του, που είχε πολλά στόματα να θρέψει στο σπίτι -21 παιδιά δεν τα λες κι αμελητέα ποσότητα- ήταν πράγματι βαφέας κι ο Tintoretto ήρθε από πολύ μικρός σε επαφή με χρώματα και πινέλα.
Το παρατσούκλι Furioso, που σημαίνει “βιαστικός, υπερβολικά γοργός” θα τον συνόδευε για μια ζωή, καθώς ο τρόπος κι ο ρυθμός με τον οποίο ζωγράφιζε ήταν κάτι παραπάνω από φρενήρης!
Για την ζωή του γενικότερα υπάρχουν πολύ φτωχές πηγές κι έτσι οι ιστορικοί βρίσκονται ακόμη στα σκοτάδια για πολλά πράγματα που τον αφορούν.
Η μεταμόρφωση του βαφέα σε ζωγράφο
Υπάρχουν λίγες αναφορές στην εκπαίδευσή του και πολλές ασάφειες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μαθήτευσε στο εργαστήριο του σπουδαίου Τιτσιάνο, ο οποίος συνήθιζε να φιλοτεχνεί προσωπογραφίες, αλληγορίες, θρησκευτικά έργα, ιστορικές και μυθολογικές σκηνές.
Υπάρχουν φήμες πως η εκεί του παραμονή ήταν σύντομη, αφού εκδιώχθηκε είτε από τον φθόνο άλλων μαθητευόμενων είτε από την δυσαρέσκεια του ίδιου του Τιτσιάνο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πέρασε κι από άλλα εργαστήρια, που επηρέασαν αρκετά το στυλ του, αφού ο μανιερισμός (καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε κατά την τελευταία περίοδο της Αναγέννησης) είναι ολοφάνερος στα περισσότερα έργα του. Ωστόσο πάντοτε ξεχώριζε για την ιδιαίτερη τεχνοτροπία του ανάμεσα σε άλλους συναδέλφους.
Ο ζωγράφος με τις πολλές παραγγελίες
Ο αριθμός των παραγγελιών που δεχόταν ο Tintoretto από το 1539 και μετά, αφού ήταν πλέον ανεξάρτητος ζωγράφος, είναι εκπληκτικός. Ζωγράφιζε περισσότερο για τους απλούς πολίτες της Βενετίας, ορισμένες φορές με αμοιβή μόνο το κόστος των υλικών του και κάποιες φορές χωρίς καθόλου χρήματα, επιδιώκοντας κυρίως να γίνει αναγνώριση του ταλέντου του και να αποκτήσει την φήμη που του άξιζε.
Ήταν όμως αρκετά αμελής στις παραδόσεις του, κάτι που δεν τον έκανε πολύ δημοφιλή κυρίως στους πλουσίους.
Ο Tintoretto χρησιμοποιούσε μοντέλα από πηλό ή από κερί, τα οποία έλιωνε, αφού τα φώτιζε όπως επιθυμούσε μέσα σε ένα είδος κουτιού για να μελετήσει τις αλλαγές του φωτός επάνω τους. Αυτή η τεχνική επίσης, εξηγεί γιατί στους πίνακές του συχνά απεικονίζονται παρόμοιες μορφές, φωτισμένες όμως από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Διασώζονται ελάχιστα σχέδια και προσχέδια του, γι’ αυτό πιστεύεται ότι ζωγράφιζε χωρίς να προσχεδιάζει σε αντίθεση με τους περισσότερους καλλιτέχνες που δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν τόσο αυθόρμητα.
Ο ζωγράφος που επηρέασε τον El Greco
“Σχεδίαζε σαν τον Μιχαήλ Άγγελο και χρωμάτιζε όπως ο Τιτσιάνο”. Αυτή η επιγραφή υποδεχόταν τους πελάτες και τους επισκέπτες του εργαστηρίου του Tintorettο και σηματοδοτεί σίγουρα την επιρροή αυτών των ζωγράφων επάνω του. Του άρεσε να δημιουργεί έργα θρησκευτικού περιεχομένου τεραστίων διαστάσεων.
Η όλη τεχνική του θεωρήθηκε αντισυμβατική, σχεδόν αναρχική για την εποχή του και πολλοί δήλωναν πως τα έργα του τους τρόμαζαν, καθώς απεικόνιζαν μόνο το δράμα και διόλου την ομορφιά. Οι έντονες αντιθέσεις ανάμεσα στο φως και τη σκιά, η έλλειψη αρμονίας στις χειρονομίες των πρωταγωνιστών, η απουσία φινιρίσματος τον καθιστούν άσχετο και απαίδευτο, οι κακές κριτικές ολοένα και πληθαίνουν.
Ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός με τo ισπανικό προσωνύμιο El Greco, όχι μόνο δεν θα κακολογήσει το έργο του Tintoretto, αντιθέτως θα επηρεαστεί βαθύτατα από αυτό δημιουργώντας όλα αυτά τα αξεπέραστα αριστουργήματα θρησκευτικού περιεχομένου που γνωρίζουμε.
Από τον πλούσιο κατάλογο των έργων του ζωγράφου παραθέτουμε τα ακόλουθα:
- Τα Εισόδια της Θεοτόκου, 1552 – 1556, Βενετία, Madonna dell’Orto
- Η σφαγή των Αθώων, 1582-87, Βενετία, Scuola Grande di San Rocco
- Η δημιουργία του Γαλαξία, 1575, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη
- Αυτοπροσωπογραφία 1547 Φιλαδέλφεια, Museum of Art
- Αφροδίτη, Ήφαιστος και Άρης 1555 Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
Ο Τιντορέττο απεβίωσε στη Βενετία στις 31 Μαΐου 1594. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Ντομένικο, στον οποίο αποδίδονται -χωρίς βεβαιότητα- πολλά από τα πορτρέτα του έργου του καλλιτέχνη.
___________________________________
Το αντισυμβατικό των έργων του και η ιδιαίτερη τεχνοτροπία του αποτελούν μέχρι και σήμερα σχολή για ανερχόμενους ζωγράφους που μελετούν τον Τιντορέττο σε βάθος.