Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940 οι Έλληνες ξύπνησαν με ένα βαρύ καθήκον, να υπερασπιστούν την ελευθερία και την τιμή της πατρίδας τους.
Ένας ηγέτης που ήξερε να λέει ΟΧΙ επέλεξε να μην παραδώσει την χώρα στην ξένη υποδούλωση και να μιλήσει με τη φωνή ενός ελληνικού λαού που υπερασπίστηκε αυτή την απόφαση μπαίνοντας στην δίνη του πολέμου με αξιοσημείωτη τόλμη και δύναμη ψυχής.
Οι άντρες έφυγαν την ίδια μέρα για το μέτωπο. Πατεράδες, σύζυγοι, γιοί, “από της κλάσης 1917 ως τους απολυθέντες ως κείνη την ημέρα από το στρατό”. Η αντρεία και το θάρρος τους απαράμιλλα και η δράση τους στο πεδίο της μάχης γεμίζει σελίδες τιμημένης ιστορίας.
Πίσω τους όμως υπήρχε και μια άλλη στρατιά, οι αφανείς ήρωες του πολέμου του ’40, οι γυναίκες, που ως γνήσιες απόγονοι των προγόνων τους ανταποκρίθηκαν με αξιοθαύμαστο τρόπο στο κάλεσμα της πατρίδας και έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση των μαχών.
Εκτός από μανάδες και νοικοκυρές, αντικατέστησαν τους άντρες που είχαν επιστρατευτεί και δόθηκαν με δύναμη και αξιοπρέπεια στον αγώνα.
Οι Ηπειρώτισσες και οι γυναίκες της βορειοδυτικής Ελλάδας βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή στην περιοχή της Πίνδου και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις. Η παρουσία τους δικαίως αποτυπώθηκε σε τραγούδια και ποιήματα για το έπος του ’40.
«…Κι οι μάνες τα κοφτά γκρεμνά σαν Παναγιές τ’ ανέβαιναν με τη ευκή στον ώμο τους κατά το γιο παγαίναν / και τις αεροτραμπάλιζε ο άνεμος φορτωμένες κι έλυνε τα τσεμπέρια τους κι έπαιρνε τα μαλλιά τους / κι έδερνε τα φουστάνια τους και τις σπαθοκοπούσε / μ’ αυτές αντροπατάγανε, ψηλά, πέτρα την πέτρα, κι ανηφορίζαν στη γραμμή…»
από το ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου «Μάνα και Γιός»
Μαζί με τις κακουχίες του πολέμου οι αγωνιστές είχαν να αντιμετωπίσουν και τον βαρύ χειμώνα. Οι γυναίκες στις πόλεις και τα χωριά έπλεκαν διαρκώς μάλλινα ρούχα, γάντια, μπλούζες, κασκόλ για τους στρατιώτες.
Φόρτωναν στην πλάτη τους δέματα με πολεμοφόδια, ρούχα και τρόφιμα και ανέβαιναν κάθε μέρα τα κακοτράχαλα βουνά της Πίνδου μέσα στο χιόνι και την κακοκαιρία, για να πάνε τις προμήθειες στους άντρες στο μέτωπο, που έπαιρναν δύναμη από τη βοήθεια και την αγάπη τους.
Οι μικρότερες πηγαίναν ως εθελόντριες στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και γινόντουσαν νοσοκόμες για να βοηθούν τους τραυματίες από το μέτωπο. Εργάστηκαν με αφοσίωση και στοργή δίπλα στους στρατιώτες και πολλές από αυτές έχασαν τη ζωή τους στους βομβαρδισμούς, που γινόντουσαν σε νοσοκομεία και πλοία που μετέφεραν τραυματίες.
Όσες ήταν στις πόλεις και τα χωριά είχαν να αντιμετωπίσουν και τις σκληρές συνθήκες πείνας και φτώχειας, που επικρατούσαν στη χώρα και έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να φροντίσουν τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, τους ηλικιωμένους συγγενείς ή και άλλους συμπολίτες τους που βρίσκονταν σε ανάγκη.
300.000 περίπου άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω του φοβερού λιμού και θα ήταν πολλοί περισσότεροι αν δεν υπήρχαν και τα συσσίτια.
Οι πιο εύπορες γυναίκες προσέφεραν τα χρήματα και τα κοσμήματά τους για τις ανάγκες του ελληνικού στρατού. Άλλες μίσθωσαν καράβια και τα έθεσαν στην υπηρεσία του αγώνα.
Οι μορφωμένες έγραφαν επιστολές-εκκλήσεις προς τις γυναίκες της Ευρώπης και της Αμερικής, στις οποίες περιέγραφαν τα δεινά των αγωνιζόμενων και ζητούσαν βοήθεια. Οι εκκλήσεις αυτές είχαν βαθιά απήχηση στο εξωτερικό.
Οι Ελληνίδες της υπαίθρου και των πόλεων βρέθηκαν να υποστηρίζουν με πάθος και με κάθε τρόπο τον αγώνα για την ελευθερία.
Η συμβολή τους ήταν μεγάλη και πολύτιμη και οι πράξεις τους προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό, καθώς θεωρούνταν αδιανόητο για εκείνη την εποχή και την μειονεκτική κοινωνική θέση της γυναίκας, να υπάρχουν γυναίκες τόσο ικανές να ανταπεξέλθουν σε αντιξοότητες, όπως αυτές ενός πολέμου και έντονων καιρικών συνθηκών.
Έχασαν τους άντρες τους, τους γιούς τους στο μέτωπο, είδαν τα παιδιά τους να πεθαίνουν από την πείνα, είδαν τα σπίτια τους να καταστρέφονται, τον τόπο τους να κατακρεουργείται από τους επίδοξους κατακτητές. Αλλά ούτε σ’αυτά λύγισε η ελληνική ψυχή τους.
Είναι συγκλονιστικές οι μαρτυρίες και περιγραφές για την δράση των γυναικών εκείνη την εποχή, για την ηρωική δύναμη και αυτοθυσία που έδειξαν.
Εξίσου συγκλονιστικές είναι και οι μαρτυρίες κάποιων γυναικών που επέζησαν και έχουν μιλήσει για εκείνη την σκληρή περίοδο. Μιλάνε γι’ αυτά που έκαναν σαν να είναι κάτι απλό, αυτονόητο.
Θεωρούσαν χρέος τους να συμμετέχουν στον αγώνα, χαρά τους να βοηθούν τους στρατιώτες και τους συνανθρώπους τους και τιμή τους να γνωρίζουν ότι τα παιδιά τους σκοτώθηκαν τιμημένα πολεμώντας για την πατρίδα.
Αυτές είναι οι δυναμικές γυναίκες που αξίζουν τιμές και σεβασμό, που κέρδισαν επάξια μια θέση ανάμεσα στους τιμώμενους της ιστορίας. Με αξιοπρέπεια, αλτρουισμό και αλύγιστη δύναμη. Με πίστη και αγάπη για την πατρίδα.
