“If it can be written or thought, it can be filmed.” (Stanley Kubrick)
Κάθε σενάριό του μια ανατρεπτική ιδέα, κάθε ταινία του σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου. Ο Stanley Kubrick θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, τελειομανής, προκλητικός, για άλλους αγαπημένος και για άλλους “μισητός”.
____________________________
Γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου του 1928 στο Bronx της Νέας Υόρκης και από νεαρή ηλικία έδειξε την κλίση του στην καλλιτεχνική δημιουργία. Το σχολείο δεν του άρεσε και δεν ήταν ποτέ καλός στα μαθήματα, ενώ δεν τον ενδιέφερε να συνεχίσει σε κάποιο κολέγιο.
Όταν όμως ο πατέρας του στα 13 του χρόνια του έκανε δώρο μια φωτογραφική μηχανή Garflex, ο έφηβος Stanley βρήκε επιτέλους το ενδιαφέρον που θα όριζε την ζωή του.
Άρχισε να δραστηριοποιείται με ενθουσιασμό με την φωτογραφία και στα 17 του μόλις χρόνια προσλήφθηκε ως φωτογράφος από το περιοδικό “Look”, το οποίο φιλοξένησε πολλές φορές εικόνες του στα εξώφυλλα του.
Από το 1945 ως το 1950 τριγυρνούσε φωτογραφίζοντας την καθημερινότητα στους δρόμους της μεταπολεμικής Νέας Υόρκης. Αποθανάτιζε σκηνές από το Πανεπιστήμιο, τους εργάτες του δρόμου, τα νεαρά κορίτσια και τα ερωτευμένα ζευγαράκια.
Πρώτα βήματα και ανέλιξη στον κινηματογράφο
Το 1951 δημιούργησε το πρώτο ντοκιμαντέρ με τίτλο “Day of the Fight” μαζί με τον φίλο του Αλεξάντερ Σίνγκερ. Ακολούθησαν οι ταινίες “Flying Padre” (1951), “The Seafarers” (1952) και το 1953 το αλληγορικό πολεμικό δράμα “Fear and Desire”. Αυτή ήταν και η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Stanley Kubrick. Ήταν και αυτή που έφτασε τελικά να απεχθάνεται λόγω της τελειομανίας του και προσπαθούσε να αποτρέψει την προβολή της.
Το 1955 σκηνοθέτησε το 60λεπτο φιλμ νουάρ “Killer’s Kiss”. Το 1956 ακολούθησε το γκανγκστερικό “The Killing” (διασκευή του αστυνομικού μυθιστορήματος “Clean Break” του Lionel White), που αποτέλεσε την πρώτη του ώριμη, υποδειγματική κινηματογραφική δουλειά. Μετά και το αντιπολεμικό “Paths of Glory” του 1957 (διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος του Humphrey Cobb), το όνομα του Kubrick έγινε γνωστό στο Hollywood.
Η πλειοψηφία των ταινιών του από τότε και μετά ήταν διασκευές βιβλίων, τα οποία αποτύπωνε στην μεγάλη οθόνη με έναν δικό του μοναδικό τρόπο αλλάζοντας κάποιες φορές και την εξέλιξή τους. Παρόλο που το αποτέλεσμα των ταινιών του ήταν πάντα αισθητικά άρτιο, συχνά οι συγγραφείς δυσανασχετούσαν που πείραζε τα έργα τους.
“Μια ταινία πρέπει να είναι περισσότερο σαν μουσική παρά σαν λογοτεχνία. Πρέπει να είναι μια προοδευτική ανάπτυξη διαθέσεων και αισθημάτων. Το θέμα, αυτό που είναι πίσω από το συναίσθημα, το νόημα, όλα αυτά έρχονται αργότερα.”
Το 1960 ο ηθοποιός και παραγωγός Kirk Douglas τον κάλεσε να σκηνοθετήσει την επική ιστορική παραγωγή “Spartacus” (βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Howard Fast). Παρόλο που η ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία κερδίζοντας και τέσσερα βραβεία Όσκαρ, ο Kubrick είχε διαφωνίες με κάποιους συνεργάτες του, όπως με τον διευθυντή φωτογραφίας Russell Metty.
Μη μένοντας ικανοποιημένος από τις συνεννοήσεις που είχε με τους παραγωγούς του Hollywood, ο Kubrick σύντομα αποφάσισε να φύγει από την Αμερική και να μετακομίσει στο Λονδίνο σε αναζήτηση μεγαλύτερης εκφραστικής ελευθερίας.
Η πρώτη ταινία που γύρισε από την βρετανική πρωτεύουσα ήταν η “Lolita” του 1962, βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Ρωσο-αμερικάνου Vladimir Nabokov. Σ’ αυτή συμμετείχε και ο Peter Sellers. Ο Kubrick τον εκτίμησε πολύ σαν ηθοποιό και τον κάλεσε να συμμετάσχει και στην επόμενη ταινία του και μαύρη κωμωδία “Dr. Strangelove” του 1964 (βασισμένη στο βιβλίο “Red Alert” του Peter George). Η εμπορική επιτυχία αυτής της παραγωγής ήταν τέτοια που ο Kubrick πλέον είχε όλη την οικονομική και καλλιτεχνική ανεξαρτησία να ασχοληθεί με οτιδήποτε ήθελε εκείνος.
Οι ταινίες-αριστουργήματα
Το 1964 μπαίνει στη ζωή του Kubrick ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Sir Arthur Clarke, μαζί με τον οποίο δημιουργούν την κορυφαία στο είδος της “2001: Οδύσσεια του Διαστήματος” (“2001: A Space Odyssey”, 1968).
Το 1971 ακολουθεί το ριζοσπαστικό και εξτρεμιστικό για την εποχή “Κουρδιστό Πορτοκάλι” (“A Clockwork Orange”), ταινία βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Βρετανού Anthony Burgess. Τα γυρίσματά της κράτησαν ένα χρόνο με παραγωγή, σενάριο και σκηνοθεσία να είναι στα χέρια της σκηνοθετικής μαεστρίας του Kubrick. Το “Κουρδιστό Πορτοκάλι” προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και κέρδισε φανατικούς θαυμαστές, αλλά και “εχθρούς”. Λόγω του προκλητικού της περιεχομένου λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε για ένα διάστημα σε Αγγλία και Αμερική, όμως ταυτόχρονα κέρδισε 4 υποψηφιότητες για Όσκαρ και 3 για Χρυσές Σφαίρες, ενώ έλαβε και 2 βραβεία από την Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης.
Επόμενη παραγωγή του το εξίσου πετυχημένο δράμα εποχής “Barry Lyndon” του 1975 (βασισμένη στο σχετικό μυθιστόρημα του William Thackeray). Η ταινία αυτή θεωρείται για πολλούς από τις καλύτερες του Kubrick κερδίζοντας και τέσσερα Όσκαρ στις κατηγορίες παραγωγής.
Φτάνουμε πλέον στο 1980 όταν ο Kubrick υπογράφει την κινηματογραφική διασκευή και απόδοση του “The Shining” (“Η Λάμψη”), μυθιστόρημα του κορυφαίου συγγραφέα τρόμου Stephen King. Παρόλο που ο συγγραφέας δυσανασχέτησε με κάποιες αλλαγές που έκανε ο Kubrick στο αρχικό σενάριο και οι κριτικές που έλαβε ήταν αρχικά αρνητικές, πλέον θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και από τις πιο αξιοσημείωτες του σκηνοθέτη.
Πέρασαν από τότε επτά χρόνια μέχρι το 1987 που ο Kubrick παρουσίασε την νέα του παραγωγή “Full Metal Jacket”, ταινία με θέμα τον πόλεμο του Βιετνάμ και βασισμένη στο μυθιστόρημα “The Short-Timers” του Αμερικανού Gustav Hasford. Η επιτυχία και αυτής της επιτυχίας του ήταν αδιαμφισβήτητη καταφέρνοντας να κερδίσει και υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου.
Το κύκνειο άσμα της αξιόλογης καριέρας του Stanley Kubrick ήρθε το 1999. Το δυναμικό ερωτικό θρίλερ “Eyes Wide Shut” (“Μάτια Ερμητικά Κλειστά”) με πρωταγωνιστές το ζεύγος τότε Tom Cruise και Nicole Kidman έκλεισε πανηγυρικά την σκηνοθετική αυλαία του ανατρεπτικού δημιουργού, ο οποίος πέθανε λίγους μήνες πριν αυτή κυκλοφορήσει.
Η εν λόγω ταινία γυρίστηκε κάτω από μεγάλη μυστικότητα με τα γυρίσματά της να διαρκούν συνολικά 400 μέρες, γεγονός που της έδωσε μια θέση στο βιβλίο Γκίνες για τη μεγαλύτερη ως τότε σε διάρκεια περίοδο παραγωγής.
Το τέλος και ο απόηχος
Τέσσερις μήνες πριν κυκλοφορήσει στις κινηματογραφικές αίθουσες η τελευταία του ταινία “Μάτια Ερμητικά Κλειστά”, ο Stanley Kubrick πέθανε ξαφνικά από καρδιακή ανακοπή στις 7 Μαρτίου του 1999.
Όσον αφορά την προσωπική του ζωή είχε παντρευτεί τρεις φορές και είχε αποκτήσει δύο κόρες με την τελευταία γυναίκα του Christiane Kubrick, με την οποία ήταν μαζί από το 1958 ως τον θάνατό του.
_____________________________
Ορκισμένος “εχθρός” της μετριότητας ο Kubrick υπέγραψε ταινίες, που η καθεμία για τους δικούς της λόγους εντυπωσίασαν το κινηματογραφικό κοινό και άφησαν ιστορία στην εξέλιξη της 7ης τέχνης.
Χαρακτηριστικά στοιχεία των ταινιών οι σκληρές σκηνές βίας και σεξουαλικού περιεχομένου και τα τρανταχτά κοινωνικοπολιτικά μηνύματα. Καυτηρίαζε όλες τις ιδεολογικές πλευρές, από τον Ναζισμό μέχρι τον Σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό και οι πραγματικές του προσωπικές πολιτικές πεποιθήσεις δεν έγιναν ποτέ γνωστές.
Παρόλο που οι ταινίες του γνώρισαν εξαρχής αξιοσημείωτα θετική ανταπόκριση ο ίδιος δεν έλαβε κανένα βραβείο για το έργο του όσο ήταν εν ζωή και η καλλιτεχνική του αξία αναγνωρίστηκε αρκετά αργότερα.
