Ο Σωτήρης Μουστάκας γεννήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1940 στο χωριό Κάτω Πλάτρες Λεμεσού και ήταν ο μικρότερος των εφτά παιδιών της οικογένειάς του. Από μικρό παιδί έδειξε μια έφεση κι αγάπη στην τέχνη, παρά το γεγονός ότι πέρασε την νηπιακή ηλικία στην περίοδο που μεσουράνησε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος.
Παρακολούθησε μουσικές σπουδές και εξειδικεύτηκε στο βιολί, ένα όργανο που σε αρκετές ταινίες τον έχουμε δει να παίζει.
Το όνειρό του όμως μεγαλώνοντας ήταν να γίνει ηθοποιός. Ήδη από το δημοτικό, πρωταγωνιστούσε στις μαθητικές παραστάσεις και εκδήλωνε μεγάλο θαυμασμό για τα έργα του Shakespeare και τις ερμηνείες του Charlie Chaplin.
Το πρώτο βήμα στο σανίδι
Στο θεατρικό σανίδι ανέβηκε πρώτη φορά το 1954 στη Λεμεσό και μάλιστα άτυπα! Είχε πάει να δει μια θεατρική παράσταση από τον θίασο του Νίκου Σταυρίδη και κάποια στιγμή κατάφερε να παρεισφρήσει στα καμαρίνια.
Ο μικρός τότε Σωτήρης, με θάρρος και τόλμη πλησίασε τον μεγάλο τότε καλλιτεχνικά ηθοποιό, τον μιμήθηκε και κέρδισε την προσοχή του. Έτσι, στο διάλειμμα ο Σταυρίδης αντί να πει τα καθιερωμένα του ανέκδοτα στο κοινό, κάλεσε τον Σωτήρη στη σκηνή, δίνοντάς του ένα ονειρικό ντεμπούτο.
Η ανταπόκριση όλων ήταν συγκλονιστική και ο Σταυρίδης του είπε, όταν μεγαλώσει να πάει στην Αθήνα να τον βρει για να τον βοηθήσει να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα.
Η ΕΟΚΑ και η διαφυγή
Η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) αγωνίστηκε κατά της Βρετανικής κυριαρχίας, την περίοδο 1955 – 1959, με σκοπό την απελευθέρωση της Κύπρου από την αποικιοκρατία και την ένωσή της με την Ελλάδα. Ήταν το πρώτο απελευθερωτικό κίνημα, που βασίστηκε σε μαθητές, οι οποίοι μυήθηκαν και συμμετείχαν ενεργά στην εξέγερση.
Η εφηβεία του στιγματίστηκε από την σύλληψη και φυλάκισή του, για συμμετοχή στις δράσεις της ΕΟΚΑ υπέρ του Απελευθερωτικού Αγώνα.
Ο Σωτήρης, όπως και άλλα παιδιά, συμμετείχε ενεργά στις δράσεις. Υπήρξε αγγελιοφόρος του αρχηγού της, Διγενή Γρίβα, προς τις διάφορες αντιστασιακές ομάδες, μοίραζε ενημερωτικά φυλλάδια και έγραφε επαναστατικά συνθήματα στους τοίχους. Έγινε όμως αντιληπτός από τους Άγγλους, συνελήφθη και φυλακίστηκε για περίπου επτά μήνες, όπου υπέστη διάφορες “ποινές”.
Μετά την αποφυλάκισή του, συνέχισε το σχολείο και το 1958, απόφοιτος πια της Εμπορικής Ακαδημίας Λεμεσού, προμηθεύτηκε πλαστό διαβατήριο για να μπορέσει να αναχωρήσει για την Αθήνα όπου σκόπευε να σπουδάσει ηθοποιία.
Ο ίδιος είχε δηλώσει για εκείνη την περίοδο
Μαθητής ήμουν στην ΕΟΚΑ, όπως όλοι οι μαθητές και επειδή με είχαν πιάσει έπρεπε να δίνω το παρόν μου κάθε μέρα στην αστυνομία. Είχα αποφασίσει εν τω μεταξύ να γίνω ηθοποιός, αλλά επειδή τα πράγματα ήταν δύσκολα μου έβγαλαν πλαστό διαβατήριο κι έτσι έφυγα από την Κύπρο.
Τα πρώτα βήματα στην Ελλάδα
Με την άφιξή του στην Αθήνα και πριν ξεκινήσει τις θεατρικές σπουδές, έπιασε δουλειά ως σερβιτόρος σε ένα εστιατόριο και έκανε προετοιμασία για τις εξετάσεις της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, όπως του πρότεινε ο Σταυρίδης.
Στην πρώτη του απόπειρα κόπηκε! Οι περισσότεροι καθηγητές δεν μπόρεσαν να αποδεχτούν το είδος και την έκφραση του αστείρευτου πηγαίου χιούμορ του, τον αποκάλεσαν καραγκιόζη και τον απέρριψαν. Ευτυχώς για όλους εμάς, το πείσμα, το θάρρος και η θέλησή του για να ζήσει το όνειρό του, τον εμπότισαν με την πεποίθηση ότι δεν σταματά τίποτα εκεί.
Έδωσε και δεύτερη φορά εξετάσεις, τις οποίες πέρασε εντέλει με το ζόρι, αφού πολλοί εξακολουθούσαν να πιστεύουν πως αυτός ο νέος δεν έχει κάτι να προσφέρει στην τέχνη. ΤΙ ΕΙΡΩΝΕΙΑ!
Εκείνη την περίοδο μαζί με το τρελό ταξίδι για το όνειρο, ξεκίνησε σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το ίδιο διάστημα όμως μαζί με όλα τα άλλα έκανε την σημαντικότερη γνωριμία της ζωής του, αυτή με την, επίσης ηθοποιό, Μαρία Μπονέλου, με την οποία έγιναν επίσημα ανδρόγυνο το 1973 και μαζί απέκτησαν μια κόρη, την Αλεξία.
Η θεατρική πορεία
Στο σανίδι έλαμψε το άστρο του τόσο στις επιθεωρήσεις όσο και σε έργα πρόζας, στα οποία βρέθηκε δίπλα σε καταξιωμένους ηθοποιούς. Σε αυτά που ξεχώρισε όμως, ήταν τα έργα του Αριστοφάνη, με απαράμιλλες ερμηνείες και συγκλονιστικές θεατρικές στιγμές.
Ως ηθοποιός, εμφανίστηκε πρώτη φορά με την ιδιότητα του σπουδαστή και μικρό ρόλο στο έργο Χαραυγή το 1961 κι έναν χρόνο μετά πραγματοποίησε επίσημα επαγγελματική εμφάνιση στην παράσταση Μια πόρτα δραχμές πεντακόσιες.
Αξιομνημόνευτη στιγμή της καριέρας του ήταν η πρώτη συμμετοχή του σε Αριστοφανικό έργο, Όρνιθες, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ενώ εξίσου σημαντική ήταν και η ερμηνεία του στον Ασυλλόγιστο του Molière.
Το 1976 δημιούργησε τον δικό του θίασο και ανέβασε τα έργα Το κλουβί με τις τρελλές, Βιολιστής στη στέγη, Ο καλός στρατιώτης Σβέικ και Ο σιγανοπαπαδιάς.
Είχε απίστευτη άνεση στον αυτοσχεδιασμό και συμμετείχε σε μεγάλο αριθμό επιθεωρήσεων, όπου συχνά γινόταν διακριτή η συγκλονιστική του ευελιξία μεταξύ χαρακτήρων, δράματος και κωμωδίας.
Ο ίδιος είχε δηλώσει κάποια στιγμή για την υποκριτική και το θέατρο:
Η ηθοποιία είναι σαν ένα απάτητο και ανεξερεύνητο βουνό. Σκαρφαλώνεις με κόπο, φτάνεις στην κορυφή και βλέπεις ότι υπάρχει κι άλλη κορυφή και ύστερα κι άλλη… Όταν πεις έφτασα, το έχεις χάσει το παιχνίδι από χέρι. Το θέατρο θέλει ταλέντο, χρόνο, μόχθο, πόνο, δουλειά, πάθος. Και νομίζω ότι σήμερα σε μεγάλο ποσοστό έχει εκλείψει το πάθος
Για τις ερμηνείες του και την προσφορά του στο θέατρο έχει λάβει αρκετές διακρίσεις:
το Βραβείο Κοτοπούλη, το βραβείο επιθεώρησης Παναθήναια, το βραβείο Παπαδούκα της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και το βραβείο Ερμηνείας Ελληνικού Έργου Κάρολος Κουν.
Παρά το γεγονός ότι θεατρικά μεσουρανούσε στην Ελλάδα, την γενέτειρά του δεν την ξέχασε ποτέ. Η επάνοδος του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου στην Επίδαυρο οφείλεται σε πολλές δικές του ενέργειες και συμμετείχε σε δυο θεατρικές παραγωγές του, Θεσμοφοριάζουσες και Ειρήνη.
Η 7η τέχνη και το Hollywood
Η κινηματογραφική καριέρα του ξεκίνησε με τον Ζορμπά του Μιχάλη Κακογιάννη, το 1964, υποδυόμενος τον τρελό του χωριού.
Ο μικρός αλλά χαρακτηριστικός ρόλος του, τον είχε κάνει τόσο ξεχωριστό που παραλίγο να ήταν στις υποψηφιότητες των Oscar!
Ωστόσο, του δόθηκε ευκαιρία για να διαγράψει μια μεγάλη καριέρα στο Hollywood με πρόταση που του είχε γίνει από την εταιρεία παραγωγής Fox, να παίξει μαζί με τον Michael Caine.
Με την άρνησή του, όπως δήλωνε ο ίδιος, κατάφερε να αποκτήσει μια από τις μεγαλύτερες χαμένες ευκαιρίες της ζωής του.
Συνολικά έχει παίξει σε 57 ταινίες, είτε ως πρωταγωνιστής, είτε σε δεύτερους αλλά ουσιαστικούς ρόλους και την δεκαετία του ’80 γύρισε πάνω από 40 βιντεοκασέτες!
Η κινηματογραφική του πορεία, με σημείο σταθμό στην ταινία Νομοταγής πολίτης, ολοκληρώθηκε στην ταινία El Greco, το 2007, στην οποία συμμετείχε αφιλοκερδώς, επειδή ήξερε πως θα πεθάνει σύντομα.
Δυστυχώς, ενώ είχε καταφέρει να παίξει κάτι πολύ δυνατό σε μια διεθνή και μεγάλη κινηματογραφική παραγωγή, δεν πρόλαβε να δει τον εαυτό του.
Παράλληλα εμφανίστηκε σε αρκετές τηλεοπτικές σειρές, είτε ως κεντρικός χαρακτήρας είτε ως γκεστ.
Το 2002 βραβεύτηκε για το ρόλο του στην τηλεοπτική σειρά του Γιάννη Σμαραγδή Τα χαϊδεμένα παιδιά και χαρακτηριστική ήταν η συμμετοχή του στην σειρά Κόκκινο Δωμάτιο όπου έπαιξε στο επεισόδιο Κώδικας Ελ Γκρέκο, ένα χρόνο πριν βγει η ταινία στους κινηματογράφους.
Η αντίστροφη μέτρηση
Όσοι τον γνώριζαν έλεγαν ότι μέχρι και την τελευταία στιγμή ήταν βαθύτατα ερωτευμένος με τη γυναίκα του και λάτρευε την μονάκριβη κόρη του, με την οποία μάλιστα συναντήθηκε και επί σκηνής στο έργο Ένα αταίριαστο ζευγάρι.
Ως οικογένεια ήταν πολύ δεμένοι γεγονός που φάνηκε όταν η σύζυγός του, Μαρία διεγνώσθη με Alzheimer και μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα έπεσε κατάκοιτη. Ήταν συνεχώς δίπλα της και όταν απουσίαζε για να πάει στο θέατρο, διατηρούσε τηλεφωνική επικοινωνία με την νοσοκόμα για να μάθει νέα της.
Η κατάστασή της προφανώς και τον βύθισε σε θλίψη αλλά δεν έδιωξε στιγμή το χαμόγελο και την αισιοδοξία του! Μεταξύ άλλων αγωνιούσε για την κόρη του, ήθελε να το περάσει όλο αυτό όσο πιο ανώδυνα γινόταν και έδειχνε διαρκώς ευδιάθετος.
Όσο για το θέατρο; Ανέβαινε στη σκηνή και προκαλούσε άφθονο γέλιο όπως πάντα κι ενώ ήξερε πως η κατάσταση ήταν μη αναστρέψιμη, ήλπιζε ότι κάποια στιγμή θα συμβεί το θαύμα.
Δυστυχώς, το παιχνίδι της μοίρας ήταν πολύ άσχημο για εκείνον. Πέντε χρόνια μετά από την πτώση της Μαρίας, του χτύπησε την πόρτα ο καρκίνος. Ο επίμονος και δυνατός χαρακτήρας του ήταν αυτός που τον κράτησε δυνατό, χωρίς να λείψει λεπτό από τις γυναίκες της ζωής του και το θεατρικό σανίδι.
Πονούσε πολύ αλλά ήταν τόσο πεποισμένος ότι μπορεί να το ξεπεράσει που δεν φάνηκε ποτέ ο γολγοθάς του! Έκανε χιούμορ στα καμαρίνια και πείραζε όλο τον κόσμο!
Κι ενώ ήξερε πως θα πεθάνει, όχι μόνο δεν το έδειχνε αλλά δεν το είπε και σε κανέναν, ούτε καν στην ίδια την κόρη του…
Η τελευταία πρόβα
Στις 4 Ιουνίου 2007, βρισκόταν στο θέατρο με τον Θύμιο Καρακατσάνη προβάροντας την παράσταση Πλούτος του Αριστοφάνη, όταν αισθάνθηκε έντονη αδιαθεσία.
Μεταφέρθηκε επειγόντως στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών και εισήχθη στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.
Μόλιες λίγες ώρες μετά έφυγε από την ζωή.
Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε μετά από 2 μέρες στο νεκροταφείο Χαλανδρίου, δημοσία δαπάνη ενώ τελέστηκε μνημόσυνο 40 μέρες μετά, στην Κύπρο από τους συγγενείς του.
Ο Σωτήρης Μουστάκας υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές φιγούρες των παραστατικών τεχνών τις οποίες υπηρέτησε μέχρις εσχάτων. Η αλήθεια της τέχνης του και το μεγαλείο του ταλέντου του είναι αδιαμφισβήτητα από τα πιο αναγνωρίσιμα των τελευταίων 2 δεκαετιών.
Η άμεση επικοινωνία με το κοινό, η πλούσια εκφραστικότητά του, οι αυθόρμητες ατάκες του και οι αυτοσχεδιασμοί του είναι στοιχεία που τον καθιστούν έως και σήμερα λαμπρό παράδειγμα κωμικού ηθοποιού.
Θεωρήθηκε πατέρας της σύγχονης επιθεώρησης και αναδείχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες μορφές του χώρου, αφού με την ίδια άνεση μπορούσε να ερμηνεύσει μεγάλη ποικιλία έργων διαφορετικών απαιτήσεων στο σανίδι, ενώ ταυτόχρονα απέδιδε υποδειγματικά το πνεύμα του έργου.
Κατόρθωσε μεταξύ άλλων θαυμαστών έργων να κάνει κάτι πραγματικά ασύλληπτο μέσα από την πορεία του. Να αποδείξει πως οι άνθρωποι που πιστεύουν στο όνειρο μπορούν να το κατακτήσουν αρκεί να δουλέψουν πολύ γι’αυτό, με ειλικρίνεια, σεβασμό, αγάπη και αξιοπρέπεια και μπόλικη αλήθεια…Και εντέλει να αναδείξει πως δεν υπάρχει μεγαλύτερη αξία του ήθους κι αυτό είναι που τον κάνει πραγματικά σπουδαίο και μεγάλο ηθοποιό!