Η Rosa Louise McCauley Parks γεννήθηκε στο Tuskegee της Alabama, στις 4 Φεβρουαρίου 1913, από οικογένεια με Αφρικανικές ρίζες. Ήταν ένα μικρόσωμο μικρό κορίτσι που αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας με βασικότερο όλων την χρόνια αμυγδαλίτιδα.
Όταν οι γονείς της χώρισαν μετακόμισαν με την μητέρα της και τον αδελφό της στο Pine Level, μια περιοχή πολύ κοντινή στην πρωτεύουσα της πολιτείας, όπου και έζησε για πολλά χρόνια μεγαλώνοντας στην φάρμα των παππούδων της. Εκεί έμαθε για την Αφρικανική Επισκοπή Μεθοδιστών, ένα δόγμα που ιδρύθηκε από τους “ελεύθερους μαύρους” της Philadelphia.
Πήγε στο σχολείο μέχρι τα 11 της χρόνια, παρακολούθησε μαθήματα στο Industrial School for Girls της Montgomery και προσπάθησε να εισαχθεί στην πειραματική σχολή του Alabama State Teachers College for Negroes, την οποία εγκατέλειψε για να περιθάλψει την γιαγιά της και την μητέρα της που ήταν άρρωστες.
Τα λεωφορεία και τα τραίνα εφάρμοσαν τμηματοποίηση καθισμάτων ανάμεσα σε “λευκούς” και “μαύρους”, ενώ τα σχολικά λεωφορεία δεν δέχονταν “μαύρα παιδιά”.
Σε μια από τις δηλώσεις της η Parks θυμάται πως όταν αποφάσισε να ξαναπάει στο Pine Level για να συνεχίσει τις σπουδές της, διαπίστωσε ότι ενώ τα λεωφορεία έπαιρναν τους “λευκούς μαθητές” οι “μαύροι” έπρεπε να πάνε στο σχολείο περπατώντας, και ανέφερε:
Έβλεπα το λεωφορειο να περναει καθε μερα…Αλλα για μενα ηταν ενας τροποσ ζωησ, δεν ειχαμε αλλη επιλογη απο το να δεχτουμε αυτο που ειχε οριστει. το λεοφωρειο ηταν απο τα πρωτα πραγματα που με εκαναν να συνειδητοποιησω οτι υπαρχει ενας “μαυρος κοσμος” κι ενασ “ασπροσ κοσμος”.
Παρόλο που στην αυτοβιογραφία της η Parks αναφέρει μνήμες ευγένειας και συμπόνοιας “λευκών αγνώστων”, η ρατσιστική πλειοψηφία των “λευκών” δεν μπορούσε να αγνοηθεί εύκολα. Με τις παρελάσεις της Ku Klux Klan έξω από τα σπίτια τους, θυμάται τον παππού της να παραφυλάει πίσω από την πόρτα με μια καραμπίνα, ενώ το Montgomery Industrial School, που ιδρύθηκε και στελεχώθηκε από “λευκούς” αποκλειστικά για “μαύρα παιδιά” πυρπολήθηκε 2 φορές και η λειτουργία του έπαυσε από την κοινωνία των “λευκών”.
Δέχτηκε κατ’επανάληψη επιθέσεις από τα “λευκά παιδιά” της γειτονιάς της και εκείνη απαντούσε χτυπώντας τους. Σε σχετική της δήλωση ανέφερε:
Απ’όσα μπορώ να θυμηθώ δεν υπήρχε περίπτωση να δεχτώ σωματική επίθεση και να μην αντεπιτεθώ σε έναν βαθμό.
Με αυτές τις συνθήκες προσπάθησε να συνεχίσει την ζωή της, όπως και πλήθος άλλων “μαύρων” που αναγκάστηκαν να υποστούν αυτές τις καταστάσεις και το 1932 παντρεύτηκε τον Raymond Parks, έναν κουρέα από το Montgomery που ήταν μέλος της NAACP, μιας οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα των “έγχρωμων”.
Η Rosa έκανε πολλές δουλειές κυρίως ως οικιακή βοηθός και υπηρέτρια νοσηλευτών, και με την παρότρυνση του άντρα της κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της το 1933, σε μια εποχή που μόλις το 7% των Αφροαμερικανών κατείχε απολυτήριο γυμνασίου.
Τον Δεκέμβριο του 1943 έγινε ενεργό μέλος της NAACP, μπήκε στο τοπικό παράρτημα και εκλέχθηκε ως γραμματέας αφού ήταν η μόνη δουλειά που θεωρούνταν γυναικεία. Έμεινε σε αυτή την θέση μέχρι το 1957 και συνεργάστηκε στενά με τον Edgar Nixon, τον ηγέτη της ομάδος του παραρτήματος.
Μόλις το 1944, από την θέση της ανέλαβε την έρευνα για την επίθεση βιασμού από “λευκή συμμορία” στην Recy Taylor, μια “μαύρη” φιλήσυχη πολίτη της Abbeville. Η Parks μαζί με άλλους ακτιβιστές οργάνωσε την “Επιτροπή ίσης δικαιοσύνης για την κα Recy Taylor”, ξεκινώντας αυτό που η εφημερίδα Chicago Defender αποκάλεσε ως “την πιο δυνατή καμπάνια ίσης δικαιοσύνης της δεκαετίας”.
Στα τέλη του ίδιου έτους εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στην Maxwell Air Force Base, η οποία παρόλο που βρίσκονταν στο Montgomery δεν επέτρεπε τον ρατσιστικό διαχωρισμό αφού ανήκε στην Ομοσπονδία και όχι στην πολιτεία.
Παράλληλα η Parks εργάστηκε ως οικιακή βοηθός και μοδίστρα στο “λευκό ζεύγος” Clifford και Virginia Durr, με τους οποίους ανέπτυξε φιλικούς δεσμούς. Την ενθάρρυναν και την χρηματοδότησαν ώστε το καλοκαίρι του 1955 να παρακολουθήσει μαθήματα στο Highlander Folk School, ένα εκπαιδευτικό κέντρο ακτιβισμού για την ισότητα και τα δικαιώματα των εργατών.
Η αρχή μιας μεγάλης αλλαγής
Τον Αύγουστο του 1955, ο “μαύρος έφηβος” Emmett Till δολοφονήθηκε μετά από δηλώσεις ότι φλέρταρε με μια νεαρή “λευκή” σε μια επίσκεψή του σε συγγενείς του στο Mississippi. Στην μεγαλειώδη πορεία που έλαβε χώρα στις 27 Νοεμβρίου του ίδιου έτους η Rosa Parks συμμετείχε και παρακολούθησε τις ομιλίες που δόθηκαν στην Dexter Avenue Baptist Church. Εκεί αναφέρθηκαν επίσης οι εξίσου άδικες δολοφονίες των George W. Lee και Lamar Smith.
Ο κεντρικός ομιλητής T. R. M. Howard, ανέφερε ότι οι 2 άνδρες που διέπραξαν τον φόνο του Till αθωώθηκαν και η Parks ένιωσε μεγάλη απογοήτευση αφού η συγκεκριμένη υπόθεση συγκέντρωσε πολλές περισσότερες δυνάμεις από αυτές που είχε εκείνη στις δικές της υποθέσεις και παρόλα αυτά δεν υπήρξε αποτέλεσμα.
Λίγες μέρες μετά την πορεία, την 1η Δεκέμβρη, ανέβηκε στο λεωφορείο της γραμμής, πλήρωσε το εισιτήριο και έκατσε σε μια άδεια θέση στην πρώτη σειρά του τομέα των “μαύρων επιβατών” πολύ κοντά στα καθίσματα των “λευκών”.
Αν και δεν το παρατήρησε, είχε μόλις ανέβει στο λεωφορείο που οδηγούσε ο James F. Blake, ένας “λευκός” που το 1943 την έβγαλε από το λεωφορείο και την άφησε να περπατήσει μες στην βροχή επειδή είχε παραβεί τους κανόνες και δεν είχε μπει στο λεωφορείο από την πίσω πόρτα, όπως άρμοζε στους “μαύρους”.
Καθώς το λεωφορείο συνέχισε την πορεία του, οι θέσεις των “λευκών” λιγόστευαν και σε μια από τις στάσεις ανέβηκαν πολλοί “λευκοί” μαζί. Όταν ο Blake είδε πως 2-3 λευκοί στέκονταν όρθιοι αφού οι θέσεις των “λευκών” ήταν κατειλημμένες, πήρε το σήμα για τις θέσεις των “μαύρων” και το μετακίνησε αρκετές θέσεις πίσω από την Parks και απαίτησε από 4 “μαύρους επιβάτες” να σηκωθούν για να κάτσουν οι άλλοι.
Οι 3 εξ αυτών συμμορφώθηκαν όμως η Parks δεν ακολούθησε και αντ’αυτού άλλαξε την θέση της με εκείνη δίπλα στο παράθυρο και αρνήθηκε να πάει οπουδήποτε αλλού. Αυτή η κίνησή της έκανε τον Blake να καλέσει την αστυνομία για να την συλλάβει. Αφού και παρουσία της αστυνομίας εκείνη δεν έδειξε να υποχωρεί, συνελήφθη.
Κατηγορήθηκε για παράβαση του νόμου περί τμηματοποίησης του κώδικα Montgomery παρότι δεν είχε ποτέ καταλάβει την θέση ενός “λευκού επιβάτη” και ήταν εξ αρχής στην νόμιμη θέση. Ο συνεργάτης της Edgar Nixon και ο φίλος της Clifford Durr κατάφεραν να την βγάλουν έξω με εγγύηση.
Ο Edgar Nixon έκανε σύσκεψη με τουλάχιστον 50 ηγέτες ακτιβιστών και μέλη του Women’s Political Council (WPC), για την υπόθεση της Parks και θεωρήθηκε πως ήταν μια σημαντική ευκαιρία που έπρεπε να αδράξουν για να ανακοινωθεί ένα μποϊκοτάζ στα λεωφορεία, ως ένδειξη διαμαρτυρίας, μια ιδέα που υποστηρίχτηκε από το WPC.
Έτσι, στις 4 Δεκεμβρίου 1955, ανακοινώθηκε σε όλα τα μέσα και με όλους τους τρόπους η κίνηση. Σε μια εκδήλωση εκείνο το βράδυ αποφασίστηκε να μην σταματήσει το μποϊκοτάζ αν δεν προσληφθούν “μαύροι οδηγοί” και δεν αλλάξει η τακτική της κατανομής των θέσεων.
Την επόμενη μέρα ακολούθησε η δίκη της Parks η οποία διήρκεσε μόλις 30 λεπτά. Κρίθηκε ως ένοχη και τηΣ επεβλήθη πρόστιμο 10 δολαρίων, συν τα έξοδα της δίκης.
Παρότι έβρεχε εκείνη την ημέρα, το μπουκοτάζ δεν σταμάτησε. Υπολογίζεται πως γύρω στους 40000 ήταν εκείνοι που δεν βρήκαν εναλλακτικό τρόπο μεταφοράς και περπάτησαν για τουλάχιστον 30χλμ.
Σε συγκέντρωση που έγινε στη Mt. Zion Church για να συζητηθούν οι επόμενες κινήσεις η Parks ήταν παρούσα. Εκεί συμφωνήθηκε πως έπρεπε να δημιουργηθεί μια οργάνωση για να ηγηθεί της κίνησης και κάπως έτσι ιδρύθηκε η Montgomery Improvement Association (MIA), της οποίας πρόεδρος έγινε ο Martin Luther King Jr.
Όπως φάνηκε στην πορεία η Parks έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη της αναγνώρισης του ζητήματος των Αφροαμερικανών και των δικαιωμάτων τους.
Ωστόσο, η ίδια δεν είχε σκοπό να εγείρει έναν νέο τρόπο αντίδρασης, αυτή η τάση είχε ήδη υπάρξει και φανεί από άλλους προγενέστερους ακτιβιστές όπως οι Bayard Rustin, Irene Morgan, Lillie Mae Bradford και Sarah Louise Keys που συνελήφθησαν για τον ίδιο ακριβώς λόγο.
Μετά την σύλληψή της έγινε σύμβολο του κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά πέρασε και αρκετές δυσκολίες αφού λόγω των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στους ακτιβιστές έμεινε χωρίς δουλειά και ο σύζυγός της παραιτήθηκε μετά από πιέσεις που δέχτηκε επί του ζητήματος. Αυτό έκανε την Parks να ταξιδέψει σε διάφορα μέρη για να κάνει ομιλίες πάνω στις διακρίσεις και τα δικαιώματα.
Το 1957, μετεγκαταστάθηκαν με τον σύζυγό της στο Hampton. Εκτός από το γεγονός ότι είχαν εργασιακό αποκλεισμό, η Rosa είχε επίσης μεγάλες διαφωνίες με τους αρχηγούς των κινημάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και είχε δεχτεί πολλές απειλές για την ζωή της. Στο Hampton, βρήκε δουλειά στο πανδοχείο του Hampton Institute, ένα κολλέγιο για “μαύρους”.
Ένα χρόνο μετά, από παρότρυνση του αδερφού της μετακόμισαν και πάλι, αυτή τη φορά στο Detroit, για να ζήσουν όλοι μαζί. Εκεί προσπάθησε να καλλιεργήσει μια προοδευτική τάση αλλά αντιμετώπισε αρκετές διακρίσεις.
Παρά τις αντιξοότητες συνέβαλε ενεργά στην καμπάνια εκλογής του John Conyers, ο οποίος όταν εξελέγη την διόρισε γραμματέα του μέχρι και την σύνταξή της το 1988. Από την θέση της μπόρεσε να βοηθήσει στην αλλαγή κοινωνικοοικονομικών θεμάτων συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων στην παιδεία, την εργασία και της κατοίκησης. Επισκέφτηκε σχολεία, νοσοκομεία, γηροκομεία και άλλες εγκαταστάσεις και φρόντιζε να ενημερώνεται άμεσα ο Conyers για όσα συνέβαιναν, ούσα συνεπής με τα ακτιβιστικά ιδανικά της.
Η συνεργασία της με μέλη των League of Revolutionary Black Workers και Republic of New Afrika έφερε στο φως πολλά θέματα κατάχρησης εξουσίας με την ίδια να συμμετέχει ενεργά στις έρευνες των θεμάτων αλλά και στο κίνημα black power, ούσα παρούσα στο συνέδριο της Philadelphia και το Black Political Convention στο Gary.
Στη δεκαετία του 70 οργάνωσε την απελευθέρωση των πολιτικών κρατούμενων των ΗΠΑ, για υποθέσεις αυτοάμυνας ενώ παράλληλα αντιμετώπισε πολλά θέματα υγείας τόσο η ίδια όσο και οι δικοί της άνθρωποι. Ελλείψει χρημάτων, αφού τα περισσότερα τα διέθετε για τους αγώνες της, τα νοσήλια επιβάρυναν πολύ την κατάστασή της, με αποτέλεσμα να δεχτεί μετά βίας την βοήθεια θαυμαστών και φίλων.
Τον Αύγουστο του 1977 έχασε τον σύζυγό της από καρκίνο και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους έχασε και τον αδερφό της από τα ίδια αίτια. Οι προσωπικές της δυσκολίες την έκαναν να αποσυρθεί από τα κινήματα και να ασχοληθεί με την περίθαλψη της μητέρας της η οποία είχε άνοια και βρίσκονταν στα τελικά στάδια του καρκίνου. Τελικά την έχασε και εκείνη 2 χρόνια μετά.
Στην δεκαετία του 80, έχοντας χάσει όλους τους δικούς της ανθρώπους αποφάσισε να ξανασχοληθεί με τις οργανώσεις και τα κινήματα. Ίδρυσε το Rosa L. Parks Scholarship Foundation στο οποίο παραχωρούσε όλα τα έσοδα από τις ομιλίες της και τον Φλεβάρη του 1987 συνίδρυσε με την Elaine Eason Steele, το Rosa and Raymond Parks Institute for Self Development.
Κατά την δεκαετία του 90 εξέδωσε τα βιβλία: My Story, μια αυτοβιογραφία σχετικά με την απόφασή της να μην παραδώσει εκείνη την θέση και Quiet Strength, μια εξύμνηση στην πίστη.
Στα 81 της χρόνια έπεσε θύμα ληστείας και σωματικής βλάβης και από το σοκ υπέφερε με αγχώδη διαταραχή η οποία επιβάρυνε τα ήδη υπάρχοντα θέματα υγείας λόγω γήρανσης. Έτσι, στις 24 Οκτωβρίου 2005, σχεδόν 10 χρόνια μετά την επίθεση, πέθανε από φυσικά αίτια, αφήνοντας πίσω της 13 ανίψια και πολλούς θαυμαστές.
Οι αρχές προς τιμήν της ανακοίνωσαν πως στις 27 Οκτωβρίου 2005 και μέχρι να τελεστεί η κηδεία της, οι μπροστινές θέσεις των λεωφορείων θα είναι κατειλημμένες από μαύρες κορδέλες.
Εκτιμάται πως στην αγρυπνία της, που τελέστηκε στις 31 Οκτωβρίου, παρευρέθησαν 50000 κόσμου. Στην κηδεία της που έγινε στις 2 Νοεμβρίου 2005, στον ναό Greater Grace Temple Church του Detroit υπήρχε αντίστοιχο πλήθος κόσμου που έκλαιγε, χειροκροτούσε και φώναζε συνθήματα.
Στο φέρετρό της τοποθετήθηκε η σημαία των ΗΠΑ και οδηγήθηκε στο νεκροταφείο με ιππήλατη άμαξα ενώ ο μικρός ναός μετονομάστηκε σε Rosa L. Parks Freedom Chapel. Ήταν πρώτη Αμερικανίδα πολίτης που δεν ήταν Αξιωματούχος των ΗΠΑ και ο δεύτερος ιδιώτης που είχε τιμηθεί τοιουτοτρόπως δημοσίως.
Ήταν επισης η πρώτη γυναίκα και η πρώτη “μαύρη” που αναπαύθηκε με τιμές.
Η Rosa Parks ήταν μια γυναίκα που κατάφερε μέσα από τις δικές της δυσκολίες να βρει την δύναμη να παλέψει με ένα ολόκληρο σύστημα. Η συμβολή της στην ροή των γεγονότων ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών και έδωσε την ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους ότι ο κόσμος μπορεί να γίνει ακόμα καλύτερος! Αρκεί να πιστέψουμε σε αυτό…