Ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής είναι ο άνθρωπος που εργάστηκε σκληρά και υπήρξε σημαντικός αρωγός για τον Ελληνικό Διαφωτισμό.
________________________________
Ο Ρήγας (Αντώνιος Κυριαζής, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) γεννήθηκε το 1757 σε ένα χωριό της Θεσσαλίας, το Βελεστίνο, το οποίο κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Φεραί.
Εκείνη την εποχή η πλειονότητα των ανθρώπων χρησιμοποιούσαν για επώνυμο το όνομα της περιοχής από όπου καταγόταν. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Ρήγας Φεραίος πολλές φορές υπέγραφε ως Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός. Επειδή όμως η αρχαία ονομασία του χωριού του ήταν Φεραί, του απέδωσαν αργότερα και το όνομα Φεραίος.
Οικογένεια και σπουδές
Η οικογένεια του ήταν εύπορη και είχε έναν αδερφό, τον Κώστα, που, σύμφωνα με πηγές, συμμετείχε στη επανάσταση του 1821. Η μητέρα του ονομαζόταν Μαρία και είναι η μόνη που επέζησε μαζί με τον αδερφό του Ρήγα από την τουρκική μανία. Η οικογένεια του έφυγε από το Βελεστίνο και μεταφέρθηκε στη Βλαχία το 1788, όπου ο Ρήγας εργάστηκε ως διοικητικός υπάλληλος.
Ο Ρήγας πήρε την βασική του μόρφωση στο Βελεστίνο και στη Ζαγορά από έναν ιερέα και μελέτησε τους αρχαίους συγγραφείς. Στη συνέχεια και συγκεκριμένα το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισε εκεί τις σπουδές του. Εμπλούτισε της γνώσεις του όταν εντάχθηκε στο περιβάλλον των Φαναριωτών, ενώ παράλληλα έμαθε νέες ξένες γλώσσες, όπως τα γαλλικά.
Επιστρέφοντας στη Βλαχία βασικός του στόχος ήταν να αναλάβει το Ελληνικό γένος και να το ετοιμάσει ψυχικά, μέσω της παιδείας και της μόρφωσης, ώστε να πάρουν τα όπλα και να αντιμετωπίσουν του Οθωμανούς. Θεωρούσε πως μέσω της εξύψωσης του ηθικού των Ελλήνων θα μπορούσε να τους ωθήσει στη επανάσταση.
Τελευταίο ταξίδι και δολοφονία
Κατά την διάρκεια 1787-1790 ταξίδεψε στο Βουκουρέστι, στη Βιέννη και στο Ιάσιο. Σε αυτές τις περιοχές ήρθε σε επαφή με Έλληνες, μελέτησε έργα Γάλλων φιλοσόφων του διαφωτισμού, καθώς και της Γαλλικής Επανάστασης.
Στη Βιέννη ωστόσο τύπωσε και τα πρώτα του βιβλία, όπως ήταν τα “Ηθικός Τρίποδας” και “Ανάρχασις”.
Το κορυφαίο όμως βιβλίο του θεωρείται “Η Νέα Πολιτική Διοίκησης των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας” το οποίο περιείχε και τα πιο γνωστά σε όλους “Θούριο” και “Το σύνταγμα του Ρήγα (της Ελληνικής Δημοκρατίας)”.
Το φθινόπωρο του 1798 ταξίδεψε στη Τεργέστη, όπου είχε στείλει σε έναν φίλο του πριν την άφιξη του δώδεκα κιβώτια με ποιήματα, προκηρύξεις και χάρτες. Όμως το κιβώτιο δεν ανοίχτηκε από τον φίλο του, αλλά από ένα συνεργάτη του, ο οποίος ενημέρωσε την Αυστριακή διοίκηση.
Από την άφιξη του στη Τεργέστη λοιπόν ο Φεραίος από απερισκεψία εκτέθηκε στους εχθρούς, οι οποίοι τον παρακολουθούσαν, διότι στο ξενοδοχείο που διέμενε παρουσιάστηκε ως αρχιστράτηγος των Ελλήνων και στη πόλη κυκλοφορούσε φορώντας το αρχαίο κράνος στο κεφάλι. Η αστυνομία τον συνέλαβε, τον φυλάκισε, και ο Ρήγας φοβούμενος μην τυχόν ενδώσει και πει όσες πληροφορίες είχε, θέλησε να αυτοκτονήσει χωρίς επιτυχία.
Έπειτα μεταφέρθηκε στη Βιέννη, τον ανέκριναν και τελικά τον παρέδωσαν στον πασά της Αυστρίας, ο οποίος θέλησε να τον στείλει στη Κωνσταντινούπολη για να εξετάσουν την περίπτωση του. Έγιναν πολλές προσπάθειες για να δραπετεύσει ο Φεραίος και ο φίλος του, χωρίς επιτυχία. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, για παράδειγμα, προσπάθησε να δωροδοκήσει την Πύλη, αλλά και αυτό δεν είχε κανένα αποτέλεσμα.
Οι προσπάθειες έφεραν τα άκρως αντίθετα αποτελέσματα, ο Φεραίος και οι σύντροφοί του βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν. Τους συντρόφους του τους έπνιξαν στο Δούναβη. Όταν ήρθε η σειρά του Φεραίου, εκείνος αντιστάθηκε και ο πασάς διέταξε να τον τουφεκίσουν στις 24 Ιουνίου του 1798.
Τα τελευταία λογία του Ρήγα ήταν «[…] έτσι πεθαίνουν τα παλικάρια. Άφθονο σπόρο έσπειρα, θα έρθει η ώρα που το έθνος μου θα τρυγήσει τους γλυκούς καρπούς του […]». Με αυτή την ελπίδα γράφτηκε η τελευταία σελίδα της ζωής του.
Οι επιδιώξεις για ελευθερία των λαών
Την εποχή που έζησε ο Ρήγας Φεραίος οι ιστορικοί την ονόμασαν «αιώνα των φώτων», γιατί ήταν ο αιώνας που αναπτύχθηκε η κριτική σκέψη και φώτισε όλες τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Ο Ρήγας ήταν ένας από αυτούς που στήριξε τις αλλαγές αυτής της εποχής, τις νέες ιδέες για την εκπαίδευση. Επίσης, επηρεάστηκε από τις ιδέες της Αμερικανικής και Γαλλικής επανάστασης.
Είχε την πεποίθηση ότι οι πολίτες θα έπρεπε να ζουν ελεύθεροι και να είναι ίσοι και γι’ αυτό τον λόγο έγραφε επαναστατικές προκηρύξεις, για να διαδώσει αυτές τις ιδέες στους λαούς, που κατοικούσαν κάτω από την οθωμανική εξουσία.
Ο Ρήγας δεν ήταν από τους ποιητές που παρακολούθησε την επανάσταση που ξέσπαγε περιγράφοντας τα γεγονότα ή το πνεύμα της. Απευθύνονταν σε αυτούς που θα συμβάλουν στο να κάνουν την επανάσταση και όχι σε αυτούς οι οποίοι θα βοηθούσαν.
Πρόκειται για έναν μεγάλο πρόδρομο της επανάστασης, γιατί ακόμα και μέσα από το λόγο του κάνει ο ίδιος μια επανάσταση. Μέσα από τα τραγούδια του προκαλεί, διατάζει και ξεσηκώνει τους λαούς, που ζουν κάτω από το οθωμανικό ζυγό, να ξεσηκωθούν και να γλυτώσουν από αυτή τη πληγή.
Για παράδειγμα, ο “Θούριος”, όπως αναφέρει και ο ίδιος, είναι μια προσταγή, ένα ανοιχτό και απροκάλυπτο μανιφέστο, σάλπισμα ξεσηκωμού…
“[…] Ως πότε παλληκάρια, θα ζούμε στα στενά,
μονάχοι σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
Να φευγωμ’ απ’ τον κόσμο για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς; […]”
