Μιας και όλες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου οι άνθρωποι είμαστε αρκετά ειλικρινείς με τον εαυτό μας και τους άλλους, έχουμε και μια Πρωταπριλιά να πούμε χωρίς τύψεις τα ψέματά μας και να γελάσουμε ευθαρσώς με όσους ανυποψίαστους μας πιστεύουν.
Πέρα από την πλάκα όμως, το έθιμο της Πρωταπριλιάς μετράει πολλά χρόνια ιστορίας και έχει πλέον την τιμητική του σε όλο τον κόσμο. Κάθε χρόνο μικροί και μεγάλοι σκαρώνουν διάφορα αστεία και φάρσες στους φίλους, τους συμμαθητές, τους συγγενείς ή τους συναδέρφους τους.
Πως προέκυψε όμως να λέμε ψέματα την συγκεκριμένη μέρα;
Οι επικρατέστερες εκδοχές σχετικά με την προέλευση του συγκεκριμένου εθίμου είναι δύο και δεν έχει επιβεβαιωθεί ποιά είναι τελικά η αληθής. (Μπορεί να είναι και οι δύο ψέμα και όλες οι πληροφορίες που έχουμε να είναι ένα ευφυέστατο πρωταπριλιάτικο αστείο, που αναπαράγουμε εδώ και δεκαετίες. Ποιός ξέρει;!)
Οι Κέλτες ψαράδες και τα ψέματά τους
Η μια εκδοχή έχει τις ρίζες της στον κέλτικο πολιτισμό της βορειοδυτικής Ευρώπης. Την 1η Απριλίου ξεκινούσε η θερινή περίοδος του ψαρέματος για τους Κέλτες ψαράδες, αφού ήταν η εποχή που ο καιρός άρχιζε πλέον να καλυτερεύει αισθητά. Πολλές φορές όμως οι συνθήκες δεν ήταν τόσο ευνοϊκές και οι ψαριές τους δεν ήταν καθόλου καλές.
Για να αποφύγουν να νιώσουν ότι ντροπιάζονται γυρνώντας πίσω με άδεια χέρια, φαίνεται πως συνήθιζαν να σκαρφίζονται διάφορες ιστορίες και ψέματα για να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους. Και κάπως έτσι η συνήθεια αυτή κατέληξε με τα χρόνια να γίνει έθιμο.
Η Πρωτοχρονιά των Γάλλων
Μέχρι τον 16ο αιώνα στη Γαλλία η Πρωτοχρονιά γιορταζόταν την 1η Απριλίου. Το 1564 όμως, ο τότε βασιλιάς Κάρολος ο 9ος μετατόπισε την γιορτή της Πρωτοχρονιάς την 1η Ιανουαρίου, όπως είχε καθιερωθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μέχρι τότε.
Πολλοί Γάλλοι αντέδρασαν σε αυτή την αλλαγή και συνέχιζαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, όπως και πριν. Οι υπόλοιποι τους κορόιδευαν και τους έστελναν ψεύτικα δώρα ή τους έκαναν φάρσες για να τους πειράξουν.
Αυτή η εκδοχή θεωρείται και η πιο βάσιμη για το πως τελικά καθιερώθηκε το γνωστό έθιμο της Πρωταπριλιάς.
Το πρωταπριλιάτικο έθιμο στην Ελλάδα
Όπως και άλλα ευρωπαϊκά έθιμα, έτσι και αυτό της Πρωταπριλιάς έφτασε κάποια στιγμή και στην Ελλάδα και ο λαός το οικειοποιήθηκε πλήρως. Του έδωσε όμως και μια δική του λίγο διαφορετική χροιά.
Τα καλοπροαίρετα ψέματα της ημέρας σχετίστηκαν με το «ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή», όπως ανέφερε ο λαογράφος Λουκάτος.
Σε κάποιες περιοχές πιστεύουν ότι αν αυτός που λέει το ψέμα/ κάνει τη φάρσα καταφέρει να ξεγελάσει το «θύμα» του και να γίνει πιστευτός, θα είναι τυχερός για όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε άλλες περιοχές αυτή η τύχη συνδέεται και με την καλή σοδειά στα χωράφια. Αντιθέτως, το «θύμα», αφού ήταν τόσο αφελές να πιστέψει οτιδήποτε ακούσει τέτοια μέρα, θεωρείται ότι θα συνοδεύεται από γρουσουζιά για την υπόλοιπη χρονιά.
Διάσημα πρωταπριλιάτικα ψέματα
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα καλοπροαίρετα ψέματα της μέρας αυτής έχουν γίνει πιστευτά προκαλώντας μεγάλο ντόρο (και αποδεικνύοντας τη δύναμη της μαζικής επιρροής που έχει μια στοχευμένη παρουσίαση από μια απλά επώνυμη πηγή).
Στο σκανταλιάρικο κλίμα της ημέρας παίρνουν συχνά ρόλο και τα ΜΜΕ παρουσιάζοντας «μούφα» ειδήσεις, κάποιες εκ των οποίων έμειναν στην ιστορία.
Το 1957, για παράδειγμα, το BBC προέβαλλε ένα ρεπορτάζ σύμφωνα με το οποίο Ελβετοί γεωργοί καλλιεργούσαν δέντρα με μακαρόνια. Και επειδή «αφού το λέει το BBC, έτσι θα’ναι», το τηλεφωνικό κέντρο τους πήρε φωτιά από εκατοντάδες τηλεφωνήματα τηλεθεατών, που ήθελαν να μάθουν πως μπορούν και οι ίδιοι να καλλιεργήσουν τα δικά τους μακαρόνια!
Το 1998, γνωστή αλυσίδα fast food της Αμερικής λάνσαρε εκείνη τη μέρα ένα χάμπουργκερ για αριστορόχειρες. Η διαφορά του από το κανονικό χάμπουργκερ υποτίθεται πως ήταν ότι τα υλικά του είχαν περιστραφεί κατά 180 μοίρες.
Μπορεί η κοινή λογική να χτυπάει άμεσα κόκκινο, πριν καν ακούσει αυτό για τα περιστρεφόμενα υλικά, όμως γενικά άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου. Όχι μόνο υπήρξαν πολλοί αριστερόχειρες που έσπευσαν να δοκιμάσουν το εν λόγω χάμπουργκερ, αλλά επίσης πολλοί από αυτούς δήλωσαν ότι το βρήκαν πιο νόστιμο από το κλασσικό.
Και κλείνω με μια πετυχημένη πρωταπριλιάτικη φάρσα αυτή τη φορά από την Ελλάδα. Την 1η Απριλίου του 1995 το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι βρέθηκε ο τάφος του Σωκράτη κοντά στην Ακρόπολη. Το καλοστημένο ρεπορτάζ ανέφερε ότι στην περιοχή βρέθηκε αγγείο με υπολείμματα του κώνειου που σκότωσε τον μεγάλο φιλόσοφο.
Η είδηση δεν άργησε να αναπαραχθεί μέχρι και από μεγάλα μέσα ενημέρωσης του εξωτερικού. Μέχρι φυσικά να καταλάβουν ότι επρόκειτο για πρωταπριλιάτικο ψέμα και να σπεύσουν άρον άρον να την αποσύρουν. Χεχ.
Με μια απλή αναζήτηση θα βρείτε πολλές αναφορές σε διάσημα πρωταπριλιάτικα ψέματα, που ειπώθηκαν μέσω των Μέσων Ενημέρωσης και έστω και για λίγο αναστάτωσαν με περισσή ευκολία την επικαιρότητα. Δείτε το σαν λίγη «τροφή για σκέψη».
