Ο πολιτισμός είναι μια λέξη που περιλαμβάνει χιλιάδες συνιστώσες από την ιστορία του ανθρώπου και έχει δεχθεί προσαρμογές ώστε να χαρακτηρίζει κάθε εποχή και να προσδίδει τις επιδράσεις του στην κοινωνία. Η έννοια του, λοιπόν, μπορεί να χαρακτηρίζει και να χαρακτηρίζεται.
Καθώς αναπτύσσονται τα κοινωνικά σύνολα, μαζί τους έρχεται και η ανάπτυξη των τεχνικών και πνευματικών τους επιτευγμάτων και κατά συνέπεια διαμορφώνεται διαφορετικά η υπόσταση του πολιτισμού.
Η διαβίωση σε οργανωμένα κοινωνικά σύνολα ενίσχυσε και εδραίωσε τους καλούς τρόπους και δημιούργησε ένα δυναμικό ευστάθειας που προκαλεί την ασφάλεια για τα προς το ζην και δίνει τη δυνατότητα της εξέλιξης των τεχνών, της παιδείας, της φιλοσοφίας και των επιστημών.
Όλα αυτά οδήγησαν, και οδηγούν, στην πολιτιστική δράση και την πνευματική καλλιέργεια που από κοινού αναδιαμορφώνουν τον τρόπο ζωής με βάση διάφορους παράγοντες κοινωνικής συνοχής.
Ο πολιτισμός για να χαθεί ή να μεταλλαχθεί πρέπει να αλλοιωθούν κατά μεγάλο ποσοστό τα στοιχεία της πολιτισμικής του ταυτότητας, που όμως αυτό δεν αναιρεί το μεγαλείο της παγκόσμιας κληρονομιάς που άφησε.
Πολιτισμός και κουλτούρα, ωστόσο, δεν είναι το ίδιο πράγμα, παρά την κοινή αντίληψη ότι πρόκειται για την ίδια συνθήκη.
Οι δύο αυτοί όροι έχουν διαφορετικές σημασίες και διαφορετικές χρήσεις και -για την ιστορία- εμφανίστηκαν απροσδόκητα αργά στα λεξιλόγιά μας. Χρησιμοποιήθηκαν πρώτη φορά στη Δυτική Ευρώπη τα τέλη το 18ου αιώνα και καθιερώθηκαν τον 19ο αιώνα, κατά την εποχή της νεωτερικότητας.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα απέκτησαν πολλές και διαφορετικές σημασίες και αναδείχθηκαν σε βασικούς όρους των Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών επιστημών.
Στις πρώτες χρήσεις του όρου «πολιτισμός», απέδιδαν τη συμπεριφορά και τα στοιχεία της ζωής κάποιου που ζει σε μια πόλη. Αυτή η ιδέα της εξέλιξης του συνόλου προς το καλύτερο κοινωνικό status quo, είχε ως κεντρική ιδέα την πίστη σε μία πρόοδο της ανθρώπινης κοινωνίας.
Κι ενώ ακούγεται αριστοκρατικό έως και ρατσιστικό, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως η ενδόμυχη ανάγκη ήταν η συμμετοχή όλων σε ένα ενιαίο πλαίσιο που αναδεικνύει την εξελικτική τάση της κοινωνίας προς την τελειοποίηση.
Στην Ελλάδα η λέξη «κουλτούρα» αποτελεί γλωσσικό δάνειο και θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί ταυτόσημη λέξη με την «παιδεία» ως αποτέλεσμα της πνευματικής καλλιέργειας, καθώς επίσης και η λέξη «πολιτισμός», δεν υπήρξε αυτούσια στο ελληνικό λεξιλόγιο, είναι προϊόν μετάφρασης της αγγλικής λέξης “civilisation” από τον Αδαμάντιο Κοραή.
Σήμερα, ο όρος πολιτισμός συμπεριλαμβάνει τις διάφορες κουλτούρες και κρατάει μία υπερεθνική έννοια, ενώ ο όρος κουλτούρα χρησιμοποιείται κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο αναφερόμενος σε μία ομάδα ή κατηγορία.
Κάπως έτσι, μπορούσαμε να πούμε ότι ο πολιτισμός αντιπροσωπεύει την ενότητα και η κουλτούρα την διαφοροποίηση.
Με αυτό το σκεπτικό και αυτή την εξέλιξη των κοινωνιών, πλέον μιλάμε για το καθεστώς της παγκοσμιοποίησης και του πανανθρώπινου πολιτισμού, μιλάμε για τις συνθήκες ανάπτυξης των ηθικών αξιών, της κοινωνικής και οικολογικής νοημοσύνης που στόχο έχουν την ενιαία πνευματική καλλιέργεια της παγκόσμιας κοινότητας.
Ο πολιτισμός, λοιπόν, ως έννοια είναι μια πολυδιάστατη δομή, ένας πολυσύνθετος τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας που θρέφεται και αναπτύσσεται όλο και περισσότερο από τη συλλογική νοημοσύνη και μπορεί να εξελίξει την διαβίωση των ανθρώπων, πέραν του ευ ζην.
Η χρήση της λέξης «πολιτισμός» χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δείξουμε την σύνθεση και το επίπεδο μιας κοινωνίας, καθώς και το σύνολο των επιτευγμάτων της, άρα τον αντιλαμβανόμαστε ως κοινωνικό φαινόμενο.
Επομένως, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου ξεφεύγουμε από την πρώτη έννοια του «αριστοκρατικού» πολιτισμού και πλέον να μην αποδεχόμαστε ότι μιλάμε για “πρωτόγονους” πολιτισμούς και αλλά για διαφορετικούς πολιτισμούς που διέπονται από τους δικούς τους τρόπους αντίληψης και λειτουργούν με το δικό τους πλαίσιο αξιών.
Κι επειδή ακόμα μας είναι δύσκολο να διακρίνουμε τι είναι πολιτισμός, λαμβάνοντας υπόψη τις λεπτομέρειες που του δίνουν υπόσταση, ας μείνουμε απλά στο γεγονός ότι ο πολιτισμός μπορεί και παράγει διανοητική ενέργεια τέτοια που μπορεί να προάγει θεαματικά αποτελέσματα.
Ενδυναμώνει την ενσυναίσθηση, αναδιαμορφώνει την κοινή λογική, παράγει νέες ιδέες και δημιουργεί καινούρια μοντέλα ζωής, με θεμέλιους λίθους την παράδοση και την κληρονομιά της εκάστοτε κουλτούρας.
Πολιτισμός είμαστε εμείς οι ίδιοι, όταν λειτουργούμε με γνώμονα το καλό του συνόλου.
