Το ξεχωριστό είδος της Αστυνομικής Λογοτεχνίας περιλαμβάνει ιστορίες μυθοπλασίας με θέμα το έγκλημα και την εξιχνίαση του από έναν ήρωα-ντετέκτιβ. Ο συγγραφέας δίνει στον αναγνώστη διάσπαρτα στοιχεία, τα οποία όταν συναρμολογηθούν, οδηγούν στη λύση του μυστηρίου. Παράλληλα, ο ήρωας-ντετέκτιβ χρησιμοποιώντας την ιδιαίτερη προσωπική του μέθοδο και μια αποδεικτική συλλογιστική διαδικασία, φθάνει στην ανακάλυψη της αλήθειας.
Το διάσημο σύντομο διήγημα “Οι Φόνοι της Οδού Μοργκ” (“The Murders in the Rue Morgue”) του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα και ποιητή Edgar Allan Poe, αποτελεί το πρώτο δείγμα αστυνομικού μυθιστορήματος, που διαμόρφωσε το μυθοπλαστικό κοινωνικό έγκλημα, όπως το γνωρίζουμε ως σήμερα.
Το αξιοσημείωτης ιστορικής αξίας διήγημα, που κυκλοφόρησε στις 20 Απριλίου του 1841, εισήγαγε το είδος των αστυνομικών μυθιστορημάτων στον παγκόσμιο λογοτεχνικό κόσμο. Αποτελεί την πρώτη αστυνομική ιστορία κλειστού δωματίου, και εμφάνισε επίσης για πρώτη φορά στη λογοτεχνία τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα του ιδιωτικού ντετέκτιβ.
Ο Poe έγραψε αυτό το μυθιστόρημα του σε μια εποχή που η ανάπτυξη των αστικών κέντρων αύξησε την εγκληματικότητα στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και το ενδιαφέρον γι’ αυτή. Οι εφημερίδες άρχισαν να αναφέρουν όλο και περισσότερο δολοφονίες και άλλα εγκλήματα και άρχισαν να συστήνονται για πρώτη φορά επαγγελματικές αστυνομικές δυνάμεις.
Τότε ο Poe καινοτόμησε μετατρέποντας ουσιαστικά την είδηση σε λογοτεχνική τέχνη.
Το “The Murders in the Rue Morgue” δημιούργησε πολλά στοιχεία, που έγιναν καθιερωμένα κοινά χαρακτηριστικά στα έργα της λογοτεχνίας μυστηρίου: τον εκκεντρικό, αλλά οξυδερκή ντετέκτιβ, την αδέξια και μη αποτελεσματική αστυνομία και την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο από κάποιον στενό προσωπικό φίλο. Εισήγαγε επίσης και το γνωστό τελικό μοτίβο, όπου ο ντετέκτιβ ανακοινώνει τη λύση του μυστηρίου και εξηγεί το σκεπτικό με το οποίο έφτασε σ’ αυτή.
Όταν οι έρευνες της αστυνομίας βρίσκονται σε αδιέξοδο, τα ηνία της ανακάλυψης του δράστη, που δολοφόνησε βάναυσα δύο γυναίκες στην οδό Μοργκ του Παρισιού, αναλαμβάνει ο ερασιτέχνης ντετέκτιβ C. Auguste Dupin.
Με όπλο του την οξυδέρκεια και την φαντασία του ο χαρακτήρας ακούει, παρατηρεί, επεξεργάζεται κινήσεις και δηλώσεις και μετά από συλλογισμούς και απορρίψεις πιθανών υπόπτων, καταλήγει στον πραγματικό ένοχο δολοφόνο.
Αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν κοινό μοτίβο των μυθιστορηματικών ντετέκτιβ και καθιερώθηκαν μετά τον Poe σε έργα μεταγενέστερων σημαντικών συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας, όπως ο Sherlock Holmes του Arthur Conan Doyle ή ο Ηρακλής Πουαρό της Agatha Christie μεταξύ άλλων.
Καθοριστικό της δράσης τους κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ντετέκτιβ είναι ότι “παίρνουν προσωπικά” τις υποθέσεις με τις οποίες ασχολούνται. Θέλουν να εξιχνιάσουν το έγκλημα, όχι από επαγγελματικό ενδιαφέρον ή κερδοσκοπική φιλοδοξία, αλλά γιατί σαν προσωπικότητες θέλουν να μαθαίνουν την αλήθεια, να απαντούν στις προκλήσεις του μυαλού και να βοηθούν στην απόδοση δικαιοσύνης σε αθώους και ενόχους.
Ο Edgar Allan Poe ορίζει την μέθοδο του “συλλογισμού” του ντετέκτιβ του χρησιμοποιώντας το παράδειγμα ενός παίκτη καρτών:
“η έκταση των πληροφοριών που λαμβάνονται, δεν έγκειται τόσο στην εγκυρότητα του συμπεράσματος, όσο στην ποιότητα της παρατήρησης”
Παλιότερα γνωστά έργα, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως αστυνομικά μυθιστορήματα, εμφανίζονται στην αραβική συλλογή ιστοριών “Χίλιες και μια νύχτες” του 9ου αιώνα, καθώς και σε έργα της κινέζικης μυθοπλασίας Gong’an fiction του 16ου αιώνα. Σε αυτά τα έργα δεν περιλαμβάνεται ο ρόλος κάποιου κεντρικού ήρωα ντετέκτιβ, αλλά οι δολοφονίες εξιχνιάζονται από τον βεζίρη ή κάποιον αρμόδιο δικαστή αντίστοιχα.
_____________________________________
Στη Ελλάδα, το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα εμφανίζεται το 1928 με το έργο “Το έγκλημα του Ψυχικού” του Παύλου Νιρβάνα, ενώ “πατέρας” του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος συνειδητά πλέον από την δεκαετία του 1950 θεωρείται ο Γιάννης Μαρής.
Ο Σκοπελίτης συγγραφέας μυστηρίου κυκλοφορεί το 1953 το εμβληματικό έργο του “Έγκλημα στο Κολωνάκι” θέτοντας τους κανόνες που από τότε και μετά καθιερώθηκαν στην εγχώρια αστυνομική λογοτεχνία. Έπλασε τον περίφημο και αληθοφανή χαρακτήρα του αστυνόμου Μπέκα και επένδυσε λογοτεχνικά σε ρεαλιστικούς ήρωες, απλή και ευανάγνωστη γραφή και εικόνες της καθημερινής μεσοαστικής ζωής.
Η αστικοποίηση του 19ου αιώνα, η εξέλιξη της αγοράς και η ανάπτυξη του πνευματικού επιπέδου των πολιτών γέννησε και στην Ελλάδα το είδος της παραλογοτεχνίας ή λαϊκής λογοτεχνίας. Μυθοπλασίες που εμπνέονται από ανθρώπους των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων και κατά συνέπεια απευθύνονται κυρίως σ’ αυτούς. Το είδος αυτό γνώρισε τα πρώτα χρόνια διεθνώς μια υποβόσκουσα περιφρόνηση λόγω του όγκου παραγωγής του, της χαμηλής του τιμής και του κοινού μέσου δημοσίευσής του, καθώς και της κοινωνικής ιδιότητας του αναγνωστικού του κοινού.
Επίσημοι λογοτεχνικοί κύκλοι χαρακτηρίζουν ως παραλογοτεχνία και το είδος της επιστημονικής φαντασίας, τα κόμικς, τα γουέστερν και τις αισθηματικές ιστορίες. Αυτό βεβαίως δεν συνεπάγεται ότι δεν αναγνωρίζονται πολλά από αυτά ως δείγματα “σοβαρής” λογοτεχνίας και έργα αξιόλογων συγγραφέων. Κάπως έτσι, ο όρος “παραλογοτεχνία” αποτελεί έναν σχεδόν υβριστικό χαρακτηρισμό για έργα που θεωρούνται ότι δεν ανήκουν στο οικείο και καθιερωμένο λογοτεχνικό περιβάλλον.
Από το 1930 το αστυνομικό μυθιστόρημα ένωσε τις δυνάμεις του με τον χώρο του κινηματογράφου και μέχρι σήμερα οι μεταφορές μυθιστορημάτων σε ταινίες γνωρίζουν αδιαμφισβήτητα μεγάλη επιτυχία.
Παγκοσμίως δημοφιλείς συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας είναι η Agatha Christie, o Γιάννης Μαρής, ο Τζίμμυ Κορίνης, ο Stig Larsson, o Umberto Eco, o James Ellroy, η Anna Katharine Green, ο Mark Morris, ο Andrew Taylor, o Arthur Conan Doyle και ο James M. Cain.
Στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το 2010 η Λέσχη Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας, που ασχολείται με την αξιολόγηση και καταγραφή έργων του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους σε εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο, καθώς και τα θέματα και τους στόχους του.
Κατά καιρούς γίνεται θέμα συζήτησης η βιωσιμότητα του Αστυνομικού Μυθιστορήματος στην σύγχρονη λογοτεχνία. Υποστηρίζεται πως η εξέλιξη της τεχνολογίας και των πρακτικών εξιχνίασης πραγματικών εγκλημάτων μπορεί να ανανεώσει το περιβάλλον του αστυνομικού διηγήματος και να το διατηρήσει στο προσκήνιο.
______________________________________
Το 1945 ιδρύθηκε η Εταιρεία Αμερικανών Συγγραφέων Μυστηρίου και από το 1946 άρχισε να απονέμει τα πρώτα βραβεία της. Τα βραβεία απονέμονται κάθε χρόνο την περίοδο της άνοιξης σε εκδήλωση στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, όπου είναι και η έδρα της εταιρείας.
Μια ομάδα βραβείων της είναι τα “Βραβεία Edgar Allan Poe” ή “Edgar Awards”, που απονέμονται σε δημιουργούς και έργα της αστυνομικής λογοτεχνίας.
