Μέσα στην ποικιλόμορφη, ταραχώδη και εμβληματική πορεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των λαμπρών ηγετών της, μια μορφή κατάφερε να δεσπόσει πάνω από όλες… για τους λάθος όμως λόγους. Όσον αφορά την υπερβολή, τη χλιδή, τη κατάχρηση εξουσίας και τη θηριωδία, ο αυτοκράτορας Νέρωνας έθεσε τον πήχη πολύ ψηλά.
_____________________________________
Γέννηση και άνοδος στην εξουσία
Ο Νέρωνας κατάγονταν από μια από τις επιφανέστερες οικογένειες, την επονομαζόμενη Ιουλιο/Κλαυδιανή δυναστεία, που τα μέλη της εξουσίαζαν τη Ρώμη για δεκαετίες. Η μητέρα του, η Αγριππίνα η Νεότερη, ήταν τρισέγγονη του αυτοκράτορα Αυγούστου, κόρη του ικανότατου στρατηγού Γερμανικού και αδερφή του αυτοκράτορα Καλιγούλα.
Ήταν κατά τα πρώτα χρόνια της ηγεμονίας του τελευταίου που εκείνη απέκτησε τον γιο της, Νέρωνα, τον Δεκέμβριο του 37 π.Χ.
Ο Καλιγούλας όμως, σε μια από τις διόλου σπάνιες εκρήξεις παράνοιας που τον χαρακτήριζαν, εξορίζει την αδερφή του σε ένα νησί και την αποκόπτει από τον γιο της, στον οποίο επίσης δεν παρέχει καμία αξιοπρεπή μόρφωση και παιδεία.
Μόλις τέσσερα χρόνια μετά (41μ.Χ.), η Ανώτατη Πραιτοριανή Φρουρά δολοφονεί τον φρενοβλαβή αυτοκράτορα και βάζει στη θέση του τον Κλαύδιο. Ο Κλαύδιος, εκτός του ότι απεδείχθη ικανός και αποτελεσματικός κυβερνήτης, δεν έπασχε από την εξουσιαστική μανία και τον σαδισμό που χαρακτήριζε τους προκατόχους του.
Απέσυρε την ποινή της εξορίας από την ανιψιά του, την Αγριππίνα, κι εκείνη, μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια, συναντά ξανά τον γιο της, Νέρωνα. Στιγματισμένη από την ατίμωση που υπέστη από τα χέρια των συγγενών της, ορκίζεται να πάρει τη μοίρα στα χέρια της και να μην επιτρέψει ποτέ ξανά να γίνει υποχείριο κανενός.
Το 49 μ.Χ. κάνει τη σημαντικότερη στρατηγική της κίνηση και νυμφεύεται τον θείο της τον Κλαύδιο. Αναγορεύεται με αυτόν τον τρόπο αυτοκράτειρα, κι ένα χρόνο αργότερα πείθει τον Κλαύδιο να υιοθετήσει τον γιο της, τον Νέρωνα, καθώς επίσης και να τον ορίσει επισήμως διάδοχό του.
Ο δρόμος είχε στρωθεί, το πλάνο της είχε δουλέψει και ο Κλαύδιος της ήταν πλέον άχρηστος. Τον Οκτώβριο του 54 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Κλαύδιος μυστηριωδώς πεθαίνει και η ηγεσία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληροδοτείται στους διαδόχους του: τον φυσικό του γιο, Βρεταννικό και τον θετό του γιο, Νέρωνα. Ο Βρεταννικός όμως, ήταν ακόμα παιδί και συνεπώς αδύνατο να ασκήσει εξουσία.
Έτσι ο Νέρωνας γίνεται ο ηγέτης της ισχυρότερης αυτοκρατορίας του κόσμου σε ηλικία μόλις 16 ετών (54 μ.Χ.) και η μητέρα του, η Αγριππίνα, γίνεται η “έξυπνη γυναίκα πίσω από τον επιτυχημένο άνδρα”… όχι όμως για πολύ.
“Πενταετία Νέρωνος”
Τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του δεν προμήνυαν τίποτε από όλα αυτά για τα οποία φημίζεται ο εν λόγο αυτοκράτορας.
Με τις συμβουλές του σοφού παιδαγωγού του, Σενέκα, η πρώτη πενταετία της ηγεμονίας του ήταν συνετή και ένδοξη, και κατάφερε να μείνει στην ιστορία ως Πενταετία Νέρωνος, “Quinquennium Neronis”.
Οι πολίτες της Ρώμης τον δέχτηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό ως τον νέο τους αυτοκράτορα και ο Νέρωνας φρόντισε να ανταποδώσει θεσπίζοντας ένα πλήθος φιλολαϊκών μέτρων: από την ευνοϊκότερη μεταχείριση των δούλων και την απαγόρευση της θανατικής ποινής, μέχρι και την ελάφρυνση της φορολογίας. Φρόντισε, επίσης, να ενδυναμώσει την ισχύ της Συγκλήτου κερδίζοντας με αυτό τον τρόπο την εύνοια των μελών της.
Τόσο δημοφιλή και τιμώμενα ήταν τα μέτρα αυτά, που ο μέγας αυτοκράτορας Τραϊανός θα αναφερθεί στην αρχική διακυβέρνηση του Νέρωνα ως «το καλύτερο καθεστώς στην ιστορία της Ρώμης».
Μητροκτόνος και συζυγοκτόνος
Τη λάμψη του ένδοξου και λαοφιλή αυτού αυτοκράτορα, δεν άργησαν να την θαμπώσουν οι μοχθηρές οικογενειακές συνήθειες που τον είχαν γαλουχήσει.
Η όλο και πιο επεμβατική συμπεριφορά της μητέρας του είχε αρχίσει να κάνει τον Νέρωνα να ασφυκτιά. Το πομπώδες φέρσιμό της και η πεποίθησή της (καυχιόταν έντονα μάλιστα γι αυτό) πως εκείνη είναι η πραγματική δύναμη πίσω από τον αυτοκρατορικό θρόνο, έφτασαν τον γιο της να ξεκινήσει να σκέφτεται όπως εκείνη.
Ο Νέρωνας είχε τελειώσει με την μητέρα του. Πρώτα την έδιωξε από το παλάτι. Έπειτα της αφαίρεσε την προστασία της προσωπικής της φρουράς και το δικαίωμα να παρακολουθεί μονομαχίες. Εκείνη, αντιλαμβανόμενη πως χάνει τον έλεγχο, κάνει μια απελπισμένη κίνηση και υποστηρίζει τον Βρεταννικό, τον φυσικό γιο του Κλαύδιου, για την θέση του αυτοκράτορα. Αυτό δεν ήταν κάτι που μπορούσε να επιτραπεί και ο Βρεταννικός βρίσκεται μυστηριωδώς νεκρός.
Ο Νέρωνας πλέον θα φτάσει ως το τέρμα και θα στείλει σε ταξίδι την μητέρα του με ένα πλοίο, το οποίο είναι προμελετημένο να βυθιστεί. Το πλοίο όμως βούλιαξε νωρίς και η Αγριππίνα κατάφερε να κολυμπήσει ως την ακτή. Ο αυτοκράτορας τότε διατάζει να την δολοφονήσουν. Λέγεται πως, μόλις η Αγριππίνα εννόησε την κατάσταση, φώναξε στον δολοφόνο της: “Χτύπα εδώ” δείχνοντας την μήτρα της “εδώ που το τέρας θράφηκε”.
Ο έγγαμος βίος του Νέρωνα ήταν εξίσου ταραχώδης. Ο πρώτος του γάμος με την Οκταβία, ο οποίος κανονίστηκε από την μητέρα του, δεν απέδωσε καρπούς και το ζεύγος ήταν μαζί μόνο για τους τύπους. Η βαρετή συζυγική του ζωή έρχεται να αναστατωθεί από τη γοητευτική παρουσία της Ποππαίας, της συζύγου του φίλου και αυλικού του Όθωνα, την οποία και ερωτεύεται σφόδρα.
Προκειμένου να την κάνει δική του, ορίζει τον Όθωνα κυβερνήτη στη μακρινή Λουσιτανία (σημερινή κεντρική Πορτογαλία) και δολοφονεί τη σύζυγό του την οποία πρώτα κατηγόρησε ψευδώς για μοιχεία.
Το 62 μ.Χ. Ποππαία και Νέρωνας ενώνονται με τα δεσμά ενός γάμου, ο οποίος έμελλε να είναι σύντομος και να έχει ένα τραγικό τέλος. Σε κάποιον τους τσακωμό, ο αυτοκράτορας σε ένα έντονο και βίαιο ξέσπασμα, κλώτσησε την έγκυο τότε γυναίκα του στη κοιλιά τόσο δυνατά αφήνοντας την νεκρή.
Το συμβάν αυτό θα αφήσει τον Νέρωνα σε μια έντονα ψυχική οδύνη, η οποία θα τον ακολουθεί μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ο ιστορικός Δίων Κάσιος αναφέρει πως όταν ο αυτοκράτορας ανακάλυψε έναν νεαρό, τον Σπόρο, που έτυχε να μοιάζει πάρα πολύ με την πεθαμένη του σύζυγο, διέταξε να τον ευνουχίσουν, τον έντυσε με τα ρούχα της, τον παντρεύτηκε και τον αποκαλούσε με το όνομά της…
Η Μεγάλη Πυρκαγιά & ο διωγμός των Χριστιανών
Παρά τις καλές παραινέσεις των δύο καλών συμβούλων του, του Βούρρου και του Σενέκα, η ηγεμονία του αυτοκράτορα Νέρωνα έβλεπε τη μια καταστροφή μετά από την άλλη. Οι συνεχείς εξεγέρσεις στις εσχατιές της αυτοκρατορίας, πολλές από τις οποίες ο Νέρωνας δεν κατάφερε ή δεν θέλησε να καταπνίξει, πλήγωσαν ανεπανόρθωτα το γόητρο της.
Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα δυσαρέσκειας, ήρθε να προστεθεί και το καταστροφικότερο γεγονός στην ιστορία της Ρώμης: η Μεγάλη Πυρκαγιά.
Τον Ιούλιο του 64 μ.Χ. ξέσπασε φωτιά στις φτωχές συνοικίες της Ρώμης. Τα σπίτια τους ήταν ξύλινα, πράγμα που βοήθησε την εξάπλωση της πυράς. Οι φλόγες μαίνονταν επί μια εβδομάδα και κατέστρεψαν δέκα από τις δεκατέσσερις συνολικά συνοικίες της πόλης, ενώ το ίδιο το αυτοκρατορικό παλάτι έπαθε ζημιές.
Εκατοντάδες πολίτες βρήκαν φριχτό θάνατο, οι περισσότεροι έμειναν άστεγοι και πάσης είδους πλιατσικολόγοι λεηλάτησαν ό,τι πολύτιμο απέμεινε.
Ο Νέρωνας, όταν ξέσπασε η πυρκαγιά, βρίσκονταν στην γενέτειρα πόλη του, το Άντιον, νότια της Ρώμης και επέστρεψε στην Ρώμη όταν ήδη οι καταστροφές είχαν λάβει ανυπολόγιστες διαστάσεις.
Ο Νέρων αμέσως έλαβε μέτρα για να ανακουφίσει τους πληγέντες, έσπευσε να χορηγήσει τρόφιμα και νερό, να στεγάσει τους αστέγους φιλοξενώντας τους ακόμη και στους αυτοκρατορικούς κήπους.
Μετά το πέρας της πυρκαγιάς, ο αυτοκράτορας αποφασισμένος να μην επιτρέψει να επαναληφθεί ένα παρόμοιο γεγονός, ανοικοδόμησε τις κατεστραμμένες συνοικίες, διεύρυνε τους δρόμους προς αποφυγήν της εύκολης διασποράς της φωτιάς και προτίμησε το τούβλο αντί για το ξύλο ως πρώτη ύλη για το κτίσιμο των σπιτιών. Επίσης έκτισε ένα υπερπολυτελές παλάτι με ένα άγαλμα 30 μέτρων του εαυτού του ως διακοσμητικό.
Για να υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω (συμπεριλαμβανομένου και του μεγαλεπήβολου παλατιού), ο Νέρωνας φορολόγησε βαριά τους Ρωμαίους πολίτες, οι οποίοι μόλις είδαν με ποιόν τρόπο τα χρήματά τους διοχετεύθηκαν, άρχισαν να δυσανασχετούν.
Φήμες ξεκίνησαν να διασπείρονται πως ο Νέρωνας ήταν αυτός που έβαλε τη πυρκαγιά, με σκοπό να χτίσει τη πολυτελή του κατοικία. Εκείνος, πανικόβλητος από αυτή την ψευδή κατηγορία, έσπευσε να την μεταθέσει σε κάποιους που θα ήταν αδύνατο να αποδείξουν το αντίθετο. Μια άσημη και ενοχλητική για τα Ρωμαϊκά ήθη θρησκευτική αίρεση, οι Χριστιανοί, υπήρξαν ο τέλειος στόχος.
Ο Νέρωνας διέταξε να βασανιστούν μερικοί μέχρι να υποκύψουν και να ομολογήσουν πως εκείνοι ήταν αυτοί που πυρπόλησαν την πόλη. Το σχέδιο λειτούργησε και τότε εκείνος εξαπόλυσε εναντίον όλων των Χριστιανών έναν φοβερό διωγμό.
Άλλοι κατασπαράχθηκαν από τα θηρία, άλλοι βασανίσθηκαν μέχρι θανάτου και άλλους ο αυτοκράτορας διέταξε να τους βάζουν φωτιά σε ψηλούς πασσάλους γύρω από την αυλή του για να την φωτίζουν κατά τη διάρκεια των δεξιώσεών του…
Η φρίκη ήταν τέτοια που έχει οδηγήσει πολλούς ακαδημαϊκούς να πιστεύουν πως ο “αντίχριστος” στο βιβλίο της Αποκάλυψης αποτελεί αναφορά στον αυτοκράτορα Νέρωνα, άποψη η οποία έχει κάπως παγιωθεί, μιας και ο αριθμός 666 είναι το αριθμητικό ισοδύναμο του ονόματος Νέρων στα εβραϊκά.
_______________________________________
Συνωμοσία και τέλος
Οι αναταραχές που έφερε ο διωγμός, καθώς και τα επακόλουθα της πυρκαγιάς, σε συνδυασμό με την έντονη πια δυσαρέσκεια απέναντι στο πρόσωπο του Νέρωνα, που αντί να διοικεί και να ηγείται, προτιμούσε να περνάει τον χρόνο του παρακολουθώντας θεατρικές παραστάσεις, τραγουδώντας και συμμετέχοντας σε όργια, οδήγησαν σε μια συνωμοσία εναντίον του.
Διάφοροι επιφανείς Ρωμαίοι, καθώς και 19 συγκλητικοί, οργάνωσαν με δόλο τη δολοφονία του αυτοκράτορα Νέρωνα (65 μ.Χ.).
Η συνωμοσία όμως αποκαλύφθηκε και οι δολοπλόκοι εκτελέστηκαν, μεταξύ αυτών και ο σύμβουλος του αυτοκράτορα, ο Σενέκας, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη πλεκτάνη. Το συμβάν αυτό στιγμάτισε βαθιά τον Νέρωνα, ο οποίος έγινε δύσπιστος και παρανοϊκός και έβλεπε παντού σκευωρίες εναντίον του.
Η κατάπνιξη αυτής της απόπειρας δεν πτόησε τους πολέμιούς του, οι οποίοι αγανακτισμένοι από το γεγονός της μακροχρόνιας απουσίας του Νέρωνα στην Ελλάδα για αναψυχή και του άδειου θησαυροφυλακίου της Ρώμης, ανακήρυξαν τον αυτοκράτορα «δημόσιο εχθρό».
Ο Νέρωνας έχοντας αντιληφθεί τον κίνδυνο που διέτρεχε, αποφάσισε να αυτοκτονήσει στις 9 Ιουνίου του 68 μ.Χ. (σε ηλικία 30 ετών). Τα τελευταία του λόγια ήταν: “Τι καλλιτέχνης πεθαίνει με εμένα”.
___________________________________
Κάνε, αγαπητέ αναγνώστη, ένα νοητικό πείραμα. Φαντάσου τον εαυτό σου στα 16 του χρόνια και δώσε του τις δυνάμεις ενός θεού. Ποιο πιστεύεις πως θα ήταν το αποτέλεσμα;
Ο αυτοκράτορας Νέρωνας αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση στην πολυτάραχη ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αν και υπήρξε άξιος κυβερνήτης, το όφειλε εξ ολοκλήρου στους ικανότατους συμβούλους του, οι οποίοι μάχονταν να μετατρέψουν έναν φιλήδονο και φιλόμουσο έφηβο, σε ικανό ηγέτη της ισχυρότερης αυτοκρατορίας που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος.
Τα τελευταία λόγια που ξεστόμισε κάνουν εμφανές πως ακόμα κι εκείνος έβλεπε στον εαυτό του περισσότερο σαν μια καλλιτεχνική ιδιοφυΐα, παρά σαν έναν άξιο και σπουδαίο ηγεμόνα.
Είναι αλήθεια πως ο Νέρωνας ήταν ένας κακός άνθρωπος, ψυχικά ασθενής και ακόλαστος. Είναι όμως εξίσου αλήθεια πως δεν ήταν τόσο νοσηρός όσο τον περιγράφουν. Δεν έπαιζε τη λύρα του καθώς η Ρώμη φλέγονταν και η πρώτη περίοδος της βασιλείας του ήταν φοβερά ένδοξη.
Οφείλουμε λοιπόν (μαζί φυσικά με όλες τις ελεεινές του πράξεις), να έχουμε υπόψη πως η ιστορία είναι λίγο πιο διαφοροποιημένη απ’ ότι φαίνεται και πως ο Νέρωνας δεν ήταν απλά ο “τρελός” μονάρχης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.