Ο Michel Eugène Chevreul γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1786 στην πόλη Angers της Γαλλίας και μεγάλωσε μέσα σε μια οικογένεια επιτυχημένων και γνωστών χειρούργων.
Από μικρός αγαπούσε τα γράμματα, κατά την διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης εκπαιδεύτηκε ιδιωτικά κι ενώ όλοι περίμεναν να ακολουθήσει τον δρόμο της ιατρικής όλα συνηγόρησαν ώστε ο Chevreul να χαράξει την δική του πορεία.
Το 1799 εισήχθη στην νέα επιστημονική σχολή της πόλης και 4 έτη μετά μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει χημεία στο εργαστήριο του Nicolas Vauquelin, όπου και χρίστηκε βοηθός του στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας.
Ο Chevreul διαδέχτηκε τον Vauquelin στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής ιστορίας το 1830 και 33 χρόνια μετά ανέλαβε την διοίκησή του μέχρι το 1879, όταν και αποφάσισε να παραιτηθεί από αυτή την θέση και μείνει στον οργανισμό ως καθηγητής.
Οι ανακαλύψεις που από το εργαστήριο έφτασαν στην τέχνη
Στο εργαστήριο του Vauquelin έλαβε χώρα μια αρκετά μεγάλη σύνθετη έρευνα για την απομόνωση οργανικών στοιχείων. Μέσα από αυτή τη διαδικασία είδε την οργανική χημεία να εξελίσσεται από μια στοιχειώδη κατάσταση σε μια επιστήμη.
Από το 1807 έως το 1811 ο Chevreul κατάφερε να απομονώσει αρκετές χρωστικές ουσίες, εκ των οποίων οι 3 εφαρμόστηκαν σε βαφές και κυκλοφόρησαν στο εμπόριο.
Το 1813 διορίστηκε καθηγητής χημείας στο Lycée Charlemagne και εν συνεχεία ανέλαβε την διεύθυνση του εργοστασίου κατασκευής ταπετσαριών Gobelins όπου για να αντιμετωπίσει τις αστοχίες, πειραματίστηκε με τις χρωστικές που είχε ανακαλύψει.
Κατά τις δοκιμές που πραγματοποίησε παρατήρησε ότι τα χρώματα των υφασμάτων αλλάζουν ανάλογα με τα χρώματα του σχεδίου και επομένως οι αστοχίες δεν οφείλονται στην ποιότητα και το υλικό του υφάσματος ούτε στην χημική υπόσταση της βαφής.
Έτσι πραγματοποίησε μια μακρά έρευνα στην οπτική μίξη των χρωμάτων η οποία τον οδήγησε στην εύρεση διάφορων τύπων αντίθεσης και τόνου και κατά συνέπεια στην διατύπωση του νόμου της ταυτόχρονης αντίθεσης που ορίζει πως υπάρχει οπτική προσαρμογή των χρωμάτων στις συμπληρωματικές αποχρώσεις των χρωμάτων που αντιπαρατίθενται.
Εφάρμοσε τα νέα ευρήματά του όχι μόνο στις ταπετσαρίες Gobelin και τα υφάσματα, αλλά και στην κηπουρική, τη χαρτογράφηση, την έγχρωμη εκτύπωση, τα ψηφιδωτά και τη ζωγραφική.
Τα αποτελέσματα των εμπειρικών διαπιστώσεών του εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1839 στα Γαλλικά (De la loi du contraste simultané des couleurs) και το 1854 στα Αγγλικά (The Principles of Harmony and Contrast of Colors).
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΕΙΧΕ 10 ΕΓΧΡΩΜΟΥΣ ΤΡΟΧΟΥΣ, ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΙ 72 ΧΡΩΜΑΤΑ και αποτέλεσε το πιο διαδεδομένο εγχειρίδιο χρώματος του 19ου αιώνα
Για την αναπαράσταση των χρωμάτων με καθορισμένα πρότυπα, συγκέντρωσε όλα τα χρώματα του ορατού φάσματος, συνδέοντάς τα μεταξύ τους σε ένα κυκλικό σύστημα, και παρήγαγε κλίμακες αποχρώσεων όπως και την ψευδαίσθηση Chevreul που αναφέρεται στις φωτεινές πλευρές που φαίνεται να υπάρχουν ανάμεσα σε γειτονικές λωρίδες από πανομοιότυπα χρώματα, με διαφορετική ένταση.
Σε αυτό το έργο συμβούλευε τους καλλιτέχνες να μη χρησιμοποιούν μόνο το χρώμα του αντικειμένου που απεικονίζεται, αλλά να προσθέτουν χρώματα τέτοια που να κάνουν τις κατάλληλες προσαρμογές για να επιτύχουν αρμονία.
Για να υποστηρίξει την θεωρία του, έδωσε πολλά παραδείγματα για το πώς τα παρατιθέμενα χρώματα μπορούν να ενισχύσουν ή να μειώσουν την ένταση του άλλου, και περιέγραψε πολλούς τρόπους για να παράγει τα επιθυμητά εφέ χρώματος, όπως με μαζικές μονοχρωματικές κουκκίδες.
Απεδείχθη ότι το βιβλίο του ήταν κάτι παραπάνω από ένα απλό εγχειρίδιο ήταν ένας οδηγός με αρχές σχεδιασμού για ταπετσαρίες, χαλιά, έπιπλα, ψηφιδωτά, εκκλησίες, μουσεία, διαμερίσματα, επίσημη κήπους, θέατρα, χάρτες, τυπογραφία, διαμόρφωση, βιτρό, γυναικεία ενδύματα, ακόμη και στρατιωτικές στολές.
Η μεγάλη του απήχηση και έφερε νέες εξελίξεις στην τέχνη οι οποίες εφαρμόζονται έως και σήμερα.
Έτσι, τον Ιανουάριο του 2020 κυκλοφόρησε το βιβλίο με νέα μετάφραση και προσθήκη νέων στοιχείων, από τον Dan Margulis, με τίτλο On the Law of Simultaneous Contrast of Colors.
Η σύνδεση με τον Ιμπρεσιονισμό
O Chevreul ήταν ίσως η πιο σημαντική επιρροή των καλλιτεχνών εκείνη την περίοδο και βοήθησε πολύ στις δημιουργίες του με τις χρωματικές ρόδες πρωτογενών και ενδιάμεσων αποχρώσεων που είχε μέσα στο βιβλίο του.
Οι ιμπρεσιονιστές, στην προσπάθειά τους να βρουν τρόπους να φτιάξουν το φως και το χρώμα, βρήκαν πολύτιμη την συμβολή του Chevreul ότι πρέπει να εφαρμόζουν ξεχωριστές πινελιές καθαρού χρώματος σε καμβά και να επιτρέπουν στο μάτι του θεατή να τα συνδυάζει οπτικά.
Ο Delacroix, εμπνευσμένος από το έργο του Chevreul, πειραματίστηκε με σπασμένους τόνους, επιδιώκοντας να αποκτήσει ζωντανά και φωτεινά χρώματα.
Σημειώνεται, ωστόσο, ότι η επιρροή του στην ιμπρεσιονιστική και νεο-ιμπρεσιονιστική ζωγραφική, ιδιαίτερα στην τεχνική Pointillist (πουαντιγισμός) η οποία χαρακτηρίζεται από μικροσκοπικές αντιπαραθέσεις συμπληρωματικών χρωμάτων και αναπτύχθηκε από τους Georges Seurat και Paul Signac γύρω στο 1880.
Μάλιστα, οι 2 ζωγράφοι το 1884 επισκέφθηκαν τον Chevreul για να αποτίσουν φόρο τιμής στον άνδρα που ενέπνευσε την ανάπτυξη της τέχνης τους.
Οι ανατρεπτικές ανακαλύψεις που εξέλιξαν την σαπωνοποιία
Λόγω της πολυπλοκότητας των ζωικών και φυτικών υλικών, η οργανική ανάλυση είχε μείνει υπανάπτυκτη και ήταν απαραίτητη η ανάπτυξη ενός συνεκτικού συστήματος μεθόδων εκχύλισης και καθαρισμού για να ληφθούν καθαρά χημικά είδη από τα σύνθετα μίγματα που βρίσκονται στη φύση.
Ο Chevreul, κατά την έρευνά του για τα λίπη απέδειξε ότι τα συστατικά τους είναι καλά καθορισμένες χημικές ενώσεις και ανακάλυψε αρκετά άλλα στοιχεία, ανάμεσα στα οποία είναι η κρεατίνη και η χοληστερόλη, ενώ ήταν ο πρώτος που κατέδειξε ότι οι διαβητικοί εκκρίνουν γλυκόζη στα ούρα τους.
Όμως, η μελέτη του ξεχώρισε ως προς το μέρος αφορούσε την σαπωνοποιία. Το 1811 ξεκινώντας με την ανάλυσή του για ένα σαπούνι που είχε φτιαχτεί από χοιρινό λίπος οδηγήθηκε σε μια δωδεκαετή μελέτη ποικιλίας ζωικών λιπών.
Κι ενώ μέχρι εκείνη την εποχή, οι χημικοί πίστευαν ότι ένα σαπούνι ήταν προϊόν ολόκληρου του λίπους που αντιδρούσε με ένα αλκάλιο, ο Chevreul απέδειξε ότι δεν ισχύει και πως ένα αλκάλιο διασπά το λίπος σε 2 τμήματα. Το ένα είναι η γλυκερίνη (γλυκερόλη), και το άλλο το σαπούνι, το οποίο ήταν παράγωγο της αντίδρασης και αποτελεί άλας ενός οργανικού οξέος.
Απομονώνοντας πολλά τέτοια οξέα, μια νέα σειρά οργανικών ουσιών εισήχθη στη χημική βιβλιογραφία, τα λιπαρά οξέα.
Το 1823 δημοσίευσε το κλασσικό βιβλίο χημείας Recherches chimiques sur les corps gras d’origine animale στο οποίο περιγράφει πώς ξεχώρισε τη φύση αυτής της σημαντικής κατηγορίας οργανικών ενώσεων.
Η έρευνα του Chevreul οδήγησε σε βελτιώσεις και μεγαλύτερη ομοιομορφία του προϊόντος στη βιομηχανία σαπουνιών και στην απομόνωσή του μαργαρινικού οξέος, του βασικού συστατικού για την παρασκευή της μαργαρίνης.
Το μαργαρινικό οξύ, πήρε το όνομά του από την Ελληνική λέξη για τα μαργαριτάρια, μάργαρον/margarite, λόγω των γαλακτωδών σταγόνων που παρατηρήθηκαν κατά την ανακάλυψή του.
Το 1825 έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την παρασκευή κεριών στεατικού οξέος από λίπος, κεριά τα οποία, σε αντίθεση με τα ευρέως χρησιμοποιούμενα κεριά, ήταν σκληρά, άοσμα και πιο φωτεινά. Τα κεριά στεαρίνης εμφανίστηκαν στο εμπόριο του Παρισιού 5 χρόνια μετά και γρήγορα έγιναν το δημοφιλέστερο κερί στη Γαλλία.
Με την διάδοση των συνεισφορών του στην εξέλιξη της χημείας, την περίοδο 1826-1829 έγινε μέλος της Académie des Sciences και εξελέγη τιμητικό μέλος της Royal Society του Λονδίνου και της Royal Swedish Academy of Sciences.
Οι μελέτες γύρω από τον ανθρώπινο παράγοντα
Το ενδιαφέρον του Chevreul για την ψυχολογία κορυφώθηκε το 1853, όταν η Académie des Sciences τον διόρισε πρόεδρο της επιτροπής που θα ερευνούσε τις αιτίες και άλλα ψυχικά φαινόμενα, καθώς επίσης και τη χρήση ράβδων μαντείας και την χρήση των εκκρεμών στην εξερεύνηση της τοποθεσίας νερού ή ορυκτών κοιτασμάτων.
Ο Chevreul ήταν εχθρός του τσαλαταλαντισμού κάθε μορφής και είχε αναπτύξει σκεπτικισμό ως προς την «επιστημονική» ψυχική έρευνα ή τον πνευματισμό που είχε αρχίσει να αναπτύσσεται στην εποχή του.
Η έρευνά του για τη ραβδοσκοπία (Dowsing) και διάφορα άλλα “μαγικά”, είναι επαναστατική.
Το 1854, δημοσίευσε μια έκθεση των ψυχικών φαινομένων και αυτών των συσκευών στο σύγγραμά De la baguette divinatoire και εξηγεί πως οι ανθρώπινες μυϊκές αντιδράσεις, είναι εντελώς ακούσιες, υποσυνείδητες και υπεύθυνες για φαινομενικές μαγικές κινήσεις.
Με αυτές τις αναφορές θεωρείται ένας από τους πρώτους που προσπάθησαν να εξηγήσουν το ιδεοκινητικό φαινόμενο.
Ακολούθησαν αρκετά συγγράμματά του με θεματολογία ιστορίας, φιλοσοφίας και ψυχολογίας, πολλά εκ των οποίων συμπεριλήφθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Journal des savants, ενώ εξέδωσε βιβλία με θέμα την αλχημεία και την φαρμακευτική: Histoire des connaissances chimiques (1866), De la methode a posteriori experimnentale (1870) και Resume d’une histoire de la matiere (1878).
Το τελευταίο κεφάλαιο
Για τα εκατοστά γενέθλιά η Γαλλική κυβέρνηση δημοσίευσε τιμητικά μια νέα έκδοση του πρώτου του βιβλίου, ανέθεσε ένα άγαλμα στο Jardin des plantes του Μουσείου Φυσικής ιστορίας και έκοψε ένα χάλκινο μετάλλιο με το προφιλ του.
Στις 31 Αυγούστου 1886, τα γενέθλιά του γιορτάστηκαν ως εθνικό γεγονός, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας και περισσότερων από 2.000 διεθνών εκπροσώπων και επιστημονικών αντιπροσώπων από όλο τον κόσμο.
Στο χώρο του μουσείου έγιναν όλες οι κύριες τελετές, μεταξύ των οποίων πολλές ομιλίες από αξιωματούχους που εξέφραζαν τα επιτεύγματά του και η αποκάλυψη του αγάλματός του, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με ειδικές παραστάσεις σε διάφορα θέατρα του Παρισιού.
Ο Chevreul έλαβε επιστολές επαίνων από πολλούς αρχηγούς κρατών και μονάρχες, συμπεριλαμβανομένης της Βασίλισσας Βικτώριας.
Λίγες μέρες μετά σε συνάντησή του με τον φωτογράφο Félix Nadar, συμμετείχε στην πρώτη φωτο-συνέντευξη που εμφανίστηκε ποτέ σε περιοδικό, με φωτογράφο τον γιο του, Paul Nadar.
Καθώς η υγεία του άρχισε να υποτροπιάζει, το μοναχοπαίδι του, ο Henri, πήγε να μείνει μαζί του, όμως δύο χρόνια αργότερα η ζωή του επιφύλασσε να ζήσει πρώτα το θάνατο του γιου του 13 ημέρες πριν από τον δικό του, ο οποίος συνέβη στις 9 Απριλίου 1889, σε ηλικία 102 ετών.
Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε στον καθεδρικό ναό της Notre Dame, προσέλκυσε χιλιάδες ανθρώπους και έγινε δημοσία δαπάνη.
Ως φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο που έζησε όλη τη Γαλλική Επανάσταση και έζησε για να δει την αποκάλυψη του Πύργου του Eiffel, ανάμεσα στα 72 ονόματα Γάλλων επιστημόνων που έχουν γραφτεί τιμητικά στον Πύργο για την συνεισφορά τους στην επιστήμη βρίσκεται και το δικό του.
Ο Chevreul είχε ξεκινήσει μια ψυχολογική μελέτη για τις επιπτώσεις των αλλαγών που σχετίζονται με τη γήρανση γύρω στο 1875 την οποία όμως δεν κατόρθωσε να την ολοκληρώσει. Ωστόσο, θεωρείται από τους πρωτοπόρους της γεροντολογίας.
