Μια ιστορία, δύο ζωές θα μπορούσε να είναι ο τίτλος ενός βιβλίου για μια λίμνη την οποία η γενιά μου άκουγε σαν ιστορία αλλά δεν μπορούσε να διανοηθεί την πραγματική της εικόνα και όσα διαδραματιζόταν μέσα και γύρω από αυτήν.
Τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά βρισκόμαστε πλέον από αυτή την εικόνα, με την αναγέννησή της να ξυπνά μνήμες στους μεγάλους και σε εμάς συγκίνηση για την τόσο μεγάλη αλλαγή που έχουμε την χαρά να βιώσουμε.
Ας μάθουμε λίγα πράγματα γι’αυτήν!
Η λίμνη Βοιβηίδα, γνωστή ως Κάρλα, δημιουργήθηκε χιλιάδες χρόνια πριν αποφασιστεί η αποξήρανσή της την περίοδο 1956-1962. Η ονομασία Βοιβηίδα προέκυψε από την αρχαία πόλη Βοίβη και το χρησιμοποιούσαν μέχρι και τον μεσαίωνα που άλλαξε σε Κάρλα.
Η Κάρλα αυξομειωνόταν ανάλογα με τα νερά του χειμώνα που έρχονταν κυρίως από τον Πηνειό, αλλά κι από μικρότερα ποτάμια της περιοχής, είχε μήκος 15χλμ και πλάτος 6χλμ και ήταν μία από τις μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδας.
Υπήρξε μοναδικός υδροβιότοπος στην κεντρική Ελλάδα, που κατείχε μάλιστα την δεύτερη θέση στην Νότια Ευρώπη, μετά τον Δούναβη, φιλοξενώντας τουλάχιστον 400.000 υδρόβια πουλιά.
Τα ψάρια της (πλατίτσες, μπίζια, καραπλατίτσες, σαζάνια, γριβάδια, γλίνια, μποτσκάρια, ρέγγες, χέλια), ήταν περιζήτητα στην αγορά.
Έτσι, η αλιεία αναπτύχθηκε κι εξελίχθηκε, σε σημείο που οι ψαράδες να διακινούν τόνους ψαριών από τις σκάλες.Η πώληση γινόταν σε συγκεκριμένη ώρα, με εποπτευόμενη δημοπρασία και συγκέντρωνε μεγάλο ενδιαφέρον από τη Θεσσαλία έως και τη Βουλγαρία!
Διάφορα στοιχεία αναφέρουν διακίνηση άνω των 200 τόνων ανά έτος, χωρίς να περιλαμβάνονται οι ποσότητες: των ψαριών που κρατούσαν οι ψαράδες για ιδία κατανάλωση, της ερασιτεχνικής αλιείας και της λαθραλιείας.
Τα δύο παραλίμνια χωριά, Κανάλια και Γλαφυρές (Κάπουρνα), ανέπτυξαν έναν μοναδικό τρόπο ζωής, που πήγαινε από γενιά σε γενιά για αιώνες.
Ο λιμναίος οικισμός των ψαράδων, με την ιδιαίτερη παραδοσιακή καθημερινότητα είναι ακόμα και σήμερα εντυπωσιακός.
Οι ψαράδες έφευγαν από το χωριό κατά ομάδες 6-7 ατόμων (ντουκάνια) αμέσως μετά το Δεκαπενταύγουστο κι επέστρεφαν μετά από 9 μήνες. Πήγαιναν βόρεια της λίμνης, έκαναν αναγνώριση περιοχής και έφτιαχναν στρογγυλές καλύβες πάνω στην επιφάνεια της λίμνης.
Κάθε ομάδα (ντουκάνι) είχε την καλύβα του αλλά και τον αρχηγό του (καπετάνιο) ο οποίος ήταν ο εμπειρότερος και μεγαλύτερος ηλικιακά ψαράς.
Αυτός ήταν που φρόντιζε για την καλή συνεργασία, την αποδοτικότητα της ομάδος, είχε την ευθύνη για το ψάρεμα και το όνομά του γραφόταν στις διπλότυπες αποδείξεις παράδοσης των ψαριών στη σκάλα.
Στη λίμνη Κάρλα, οι ψαράδες διέθεταν τα δικά τους “καράβια” (πλατσίδες, περατζάνες), τα οποία αποτελούν σπουδαίο κομμάτι της ντόπιας ναυπηγικής τέχνης και παράδοσης, αφού η μορφή τους διαφέρει από κάθε άλλο πλεούμενο μέσο στην Ελλάδα.
Δυστυχώς, σήμερα δεν διασώζεται κάποιο καράβι εκείνης της εποχής παρά μόνο διάσπαρτα κομμάτια ή εργαλεία τους.
Με την αποξήρανση της λίμνης, οι κάτοικοι των παραλίμνιων οικισμών υπέστησαν τεράστιες αλλαγές στην ζωή τους και σε πλήρη εναρμόνιση με το περιβάλλον, έπρεπε να απαρνηθούν την παράδοση και τις συνήθειές τους και να γίνουν άνθρωποι της γης.
Τα κτήματα που προέκυψαν, παραχωρούνταν κάθε χρόνο με νομαρχιακές αποφάσεις και εικονικό μίσθωμα στους καλλιεργητές. Ψηφίστηκαν πολλοί νόμοι σχετικά με την παραχώρηση των εκτάσεων όμως η κατάσταση δεν ήταν ποτέ σαφής 100%, για να μη μπορούν οι ακτήμονες να αποκτήσουν δικαιώματα.
Κάποιοι δεν άντεξαν στην ιδέα και μετοίκησαν στα αστικά κέντρα για να απασχοληθούν ως εργάτες σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες, ενώ όσοι παρέμειναν στην περιοχή στράφηκαν στη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Όταν πριν μερικά χρόνια αποφασίστηκε η αναδημιουργία της λίμνης Κάρλας, όλοι πίστευαν πως αυτό δεν θα μπορέσει να καταστεί εφικτό. Η ισορροπία στη φύση διαταράχθηκε, οι ρυθμοί της ζωής άλλαξαν και οι πόροι ήταν αμφίβολο αν θα επαρκούσαν για να γίνει πραγματικότητα.
Κι όμως, το πείσμα και η θέληση απέδειξε ότι αυτό το πολύπλευρης σημασίας εγχείρημα αν έχει γνώμονα τη σωστή διαχείριση μπορεί να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στην περιοχή και να την μετατρέψει σε πόλο οικοτουριστικής ανάπτυξης.
Η προστατευόμενη περιοχή της Κάρλας σήμερα περιλαμβάνει:
-3 τόπους κοινοτικής σημασίας του Δικτύου NATURA 2000.
-5 ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά
-6 μόνιμα καταφύγια Άγριας Ζωής, όπου γίνεται ορνιθοπαρατήρηση και απαγορεύεται ρητά το κυνήγι.
Επίσης, το 2003, η εταιρεία ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. αξιοποίησε όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές, συνέλεξε υλικό και δημιούργησε το 2005 το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας.
Με σκοπό την ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής παράδοσης της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Κάρλας ο θεματικός χώρος πολιτισμού παρέχει στους επισκέπτες, εκτός απ’το ταξίδι στην ιστορία της Κάρλας, ημερίδες, εκθέσεις, διαλέξεις, μουσικές ή θεατρικές παραστάσεις, εκπαιδευτικές δράσεις για το περιβάλλον, τον πολιτισμό και τα κοινωνικά προβλήματα.
Μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιηθεί πλήθος εκδηλώσεων που προσελκύει συνεχώς όλο και περισσότερα άτομα από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Πρόσφατα, προστέθηκε ακόμα ένα μέρος πληροφόρησης για το παρόν και το μέλλον της λίμνης. Εγκαινιάστηκε πριν από περίπου έναν μήνα, από τον Φορέα Διαχείρισης Κα.Μα.Κε.Βε.Δε.Πη., το Εκθεσιακό Κέντρο Κάρλας στο εσωτερικό του οποίου παρουσιάζονται η φυσική ιστορία της λίμνης αλλά και των ορεινών περιοχών γύρω από αυτήν, όπως επίσης και η ζωή των κατοίκων τους.
Μέσα από την έκθεση επισημαίνεται η εξάρτηση της περιοχής και των ανθρώπων της από το περιβάλλον, από τα βάθη της ιστορίας έως και σήμερα.
Στον εξωτερικό χώρο υπάρχει βιωματική έκθεση. Εκεί οι επισκέπτες μπορούν να δουν και να κατανοήσουν την ζωή των ψαράδων της Κάρλας με αναπαράσταση τμήματος της λίμνης, βάρκες και καλύβες.
Όσοι γνωρίσαμε την περιοχή χωρίς νερό, με μια επίσκεψη στην αναγεννημένη Κάρλα και στα κέντρα έκθεσης και πληροφόρησης, βλέπουμε και μαθαίνουμε τόσες λεπτομέρειες που λαμβάνουμε ένα ξεκάθαρο μήνυμα:
Δεν μπορεί ο άνθρωπος να τα βάζει με την φύση και να της θέτει τους κανόνες του. Όταν συμβαίνει αυτό, μαζί με εκείνη τα βάζει και με τον εαυτό του.
Αν θέλουμε να προοδεύσουμε, πρέπει εμείς να συμμορφωνόμαστε με τους νόμους της. Ας μάθουμε από αυτό το μήνυμα κι ας προσπαθήσουμε να της δώσουμε αυτά που αξίζει: σεβασμό και προσοχή.
Η δεύτερη ζωή της Κάρλας είναι δεύτερη ευκαιρία για όλους μας, ας την αξιοποιήσουμε!
Θέλετε να μάθετε περισσότερα;
Επισκεφθείτε την σελίδα του Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας στο Facebook
ή την ομάδα του Φορέα Διαχείρισης Κα.Μα.Κε.Βε.Δε.Πη. στο Facebook
