Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου 1859 και καταγόταν από μια μεσολογγίτικη οικογένεια εθνικών αγωνιστών και πνευματικών δημιουργών.
Η οικογένεια του είχε αξιόλογη πνευματική δραστηριότητα. Ο προπάππος του, είχε ιδρύσει στο Μεσολόγγι την “Παλαμαία Σχολή”, ο παππούς του είχε διδάξει στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης και ο πατέρας του ήταν δικαστικός.
Από τον ευρύτερο οικογενειακό του κύκλο, ένα πρόσωπο φαίνεται πως ένιωσε την ανάγκη να τιμήσει αναφέροντάς τον στα “Διηγήματά” του. Αυτός ήταν ο θείος του, Ανδρέας Παλαμάς, πρωτοψάλτης και υμνογράφος.
Ο άλλος του θείος Μιχαήλ Ευσταθίου Παλαμάς καθώς κι ένα ακόμα συγγενικό του πρόσωπο, ο Πανάρετος Παλαμάς, ήταν και οι 2 ασκητές, ενώ ακόμα ένας θείος του, ο Δημήτριος Παλαμάς, ήταν ψάλτης και υμνογράφος στο Μεσολόγγι.
Σε ηλικία μόλις 6 χρονών έχασε και τους δύο γονείς του μέσα σε διάστημα 40 ημερών. Έτσι, εκείνον και τα δυο του αδέλφια ανέλαβαν στενοί συγγενείς της οικογένειας.
Αυτό είχε ως συνέπεια από το 1867 ως το 1875 να ζήσει στο Μεσολόγγι, μεγαλώνοντας μέσα σε μια πολύ βαριά και συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα που επηρέασε την ψυχολογία του, όπως διαφαίνεται στα ποιήματα που αναφέρονται στα παιδικά του χρόνια.
Το πρώτο του ποίημα το έγραψε σε ηλικία 9 ετών, με τρόπο και έκφραση που συμβάδιζε με τα πρότυπα της εποχής του, γεγονός που τον έκανε να το χαρακτηρίσει αργότερα ως «ποίημα για γέλια».
Αφού αποφοίτησε από το γυμνάσιο, αποφάσισε να πάει στην Αθήνα όπου το 1875 γράφτηκε στην Νομική Σχολή, την οποία εντέλει εγκατέλειψε σε σύντομο χρονικό διάστημα για να ασχοληθεί με την τέχνη του λόγου και της έκφρασης.
Από το ίδιο κιόλας έτος δημοσίευε σε διάφορα έντυπα ποιήματα, φιλολογικά άρθρα, κριτικές και χρονογραφήματα και την επόμενη χρονιά έλαβε μέρος στον Βουτσιναίο ποιητικό διαγωνισμό με την ποιητική συλλογή Ερώτων Έπη η οποία απορρίφθηκε με το χαρακτηρισμό “λογιωτάτου γραμματικού ψυχρότατα στιχουργικά γυμνάσματα”.
Η πρώτη του αυτοτελής έκδοση ήταν το 1878 το ποίημα Μεσολόγγι.
Πέρασαν λίγα χρόνια πριν δημοσιεύσει την πρώτη του ποιητική συλλογή στην δημοτική γλώσσα, τα Τραγούδια της Πατρίδος μου (1886), που αποτελεί το σπουδαιότερο ποιητικό γεγονός της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.
Τον Δεκέμβριο του 1887 παντρεύτηκε με τη Μαρία Βάλβη, απόγονο γνωστής πολιτικής οικογένειας του Μεσολογγίου, και μαζί της απέκτησε 3 παιδιά, τον Λέανδρο, τη Ναυσικά και τον Άλκη.
Δύο χρόνια μετά δημοσιεύτηκε ο Ύμνος εις την Αθηνάν, ένα έργο που εμπνεύστηκε και το αφιέρωσε στη γυναίκα του και για το οποίο βραβεύτηκε στον Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό.
Το 1896, του ανατέθηκε η σύνθεση του Ύμνου των Ολυμπιακών Αγώνων γεγονός που αποτέλεσε φανερή ένδειξη της καθιέρωσής του ως σημαντικού ποιητή.
Δείτε επίσης: 6 Απριλίου 1896, Αναβιώνουν και θεσπίζονται οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες
Λόγω των θέσεών του, υπέστη μια σειρά από διώξεις για ένα χρονικό διάστημα ωστόσο εκείνος τελικά αποσύρθηκε το 1928.
Στις αρχές του 1898, πέρασε μια από τις πιο δύσκολες οικογενειακές καταστάσεις. Ο μικρός γιος του Άλκης αρρώστησε ξαφνικά και οι γιατροί επί βδομάδες αδυνατούσαν να καταλάβουν τι του συμβαίνει. Γυρνούσαν από ειδικό σε ειδικό, δοκιμάζοντας διάφορες θεραπείες και γιατροσόφια που δεν έδειχναν να έχουν αποτέλεσμα αφού η επιδείνωση της υγείας του ήταν ραγδαία. Μετά από πολυήμερη νοσηλεία στον «Ευαγγελισμό», ο τετράχρονος Άλκης υπέκυψε στην άγνωστη ασθένεια και πέθανε στις 24 Φεβρουαρίου του 1898.
Το πλήγμα ήταν μεγάλο για τον ίδιο και την οικογένειά του και το ίδιο έτος δημοσίευσε την ποιητική σύνθεση «Ο Τάφος», εκφράζοντας τον βαθύ του πόνο.
Από το 1900 έως και το 1931 δημοσίευσε τα σημαντικότερα ποιητικά του έργα όπως και τις δύο χαρακτηριστικές μεγάλες επικές συνθέσεις του Ο δωδεκάλογος του γύφτου και Η φλογέρα του Βασιλιά, που ανέβασαν την αξία του στην λογοτεχνική κοινότητα.
Έτσι, το 1918 του απονεμήθηκε το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών και από το 1926 υπήρξε βασικό μέλος της Ακαδημίας των Αθηνών, στην οποία διετέλεσε πρόεδρος το 1930.
η Τελευταία του δημοσιευμένη ποιητική συλλογή ήταν Οι νύχτες του Φήμιου (1935)
Κατά τον πόλεμο του 1940, ο Κωστής Παλαμάς όπως και άλλοι Έλληνες λόγιοι, προσυπέγραψε την έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του κόσμου, με την οποία ήθελαν να διεγείρουν την παγκόσμια κοινή γνώμη σε μια επανάσταση συνειδήσεων.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1943 έπειτα από σοβαρή ασθένεια και σε βαθιά γεράματα, άφησε την τελευταία του πνοή, 40 ημέρες μετά το θάνατο της συζύγου του (τον οποίο δεν είχε πληροφορηθεί λόγω της κρίσιμης κατάστασης της υγείας του).
Η κηδεία του αποτελεί ιστορικό γεγονός, καθώς οι χιλιάδες κόσμου που τον συνόδευσαν στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών έψαλλαν τον εθνικό ύμνο, παρουσία των Γερμανών στρατιωτών, και πήρε την διάσταση αντικατοχικού συλλαλητηρίου.
Ο σεβασμός που έτρεφε όλος ο κόσμος για τον ποιητή ήταν τόσο μεγάλος, που ακόμα και ο Χίτλερ έστειλε απευθείας απ’ το Βερολίνο τιμητικό στεφάνι στην κηδεία του.
Ο Κωστής Παλαμάς θεωρείται μέχρι και σήμερα ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές που συνέβαλε στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης και αποτέλεσε μεγάλη μορφή της λογοτεχνικής γενιάς του 1880.
Στο ποιητικό του έργο κυριαρχεί η Ελλάδα. Μέσα από το δικό του πρίσμα παρουσιάζει την πορεία του ελληνικού έθνους, την προσπάθεια δημιουργικής αφομοίωσης του αρχαιοελληνικού πνεύματος και της λαϊκής παράδοσης και αναδεικνύει το πνεύμα της οικουμενικότητας του ελληνικού πολιτισμού.
Ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 14 φορές (1926, 1927, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938 και 1940)
Δημοσίευσε συνολικά σαράντα ποιητικές συλλογές, θεατρικά έργα, κριτικά και ιστορικά δοκίμια, συγκριτικές μελέτες και βιβλιοκριτικές και πολλά από αυτά μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, αραβικά και τουρκικά.
Έκανε ένα μεγάλο λογοτεχνικό άνοιγμα προς την Ευρώπη, διαμόρφωσε μια ολόκληρη λογοτεχνική εποχή κι έγινε δάσκαλος για τις επόμενες γενιές. Γι’αυτό θεωρείται ότι, μετά από τον Διονύσιο Σολωμό, είναι ο δεύτερος εθνικός μας ποιητής.
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει δηλώσει ότι ο Παλαμάς είχε μεγαλύτερη επιρροή από 10 Πρωθυπουργούς.
Σήμερα, εκεί που βρίσκεται η “Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς”, στην οδό Κορίνθου 241 (Πάτρα), μπορεί κάποιος να δει το κτήριο στο οποίο γεννήθηκε ο ποιητής.
Για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο και να είναι επισκέψιμο συνέβελα, το Νοέμβριο του 2014, ο Αθανάσιος Δ. Στεφανόπουλος, ο οποίος ανέλαβε το ερειπωμένο κτήριο και είχε ως κύρια κατεύθυνσή του την παρουσίαση του έργου του ποιητή. Έτσι, στα μέσα του 2016 το ανακατασκεύασε με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του και την πρότερη μορφή του.
Εκεί θα βρείτε μια μόνιμη έκθεση της ιστορίας του κτηρίου, διάφορα χειρόγραφα του ποιητή και μια λεπτομερής αντιγραφή του κελιού του Κωστή Παλαμά, όπως διασώζεται στο ίδρυμα που λειτουργεί στην Αθήνα.
Το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά στεγάζεται στο κτήριο που ήταν το σπίτι του Παλαμά, ένα σπίτι που αποτέλεσε το σημαντικότερο φιλολογικό σαλόνι της εποχής, στην οδό Ασκληπειού 3.
Στο σπίτι αυτό από το 1894 έως τις αρχές του Ιουλίου του 1935, κατά τη διαμονή του εκεί ο Κωστής Παλαμάς έγραψε σχεδόν όλα του τα έργα, ενώ τα Σαββατόβραδα γίνονταν μεγάλες φιλολογικές συγκεντρώσεις με λογοτέχνες και λόγιους, οι οποίοι συζητούσαν για την πνευματική ζωή, τη σύγχρονη λογοτεχνία και τις ευρωπαϊκές τάσεις.
Για την ιστορία, η κατοικία του κατεδαφίστηκε στα τέλη του 1966, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και χαρακτηρίστηκε «πνευματικό έγκλημα». Οπότε, στον τέταρτο όροφο του σημερινού κτηρίου έχει δημιουργηθεί ένα πλήρες αντίγραφό της όπου φυλάσσεται η σπουδαία παρακαταθήκη του Κωστή Παλαμά.
Την βιβλιοθήκη του και το αρχείο του, διέσωσε αρχικά από η κόρη του Ναυσικά και μετά τον θάνατό της, ανέλαβε την διαφύλαξη του πολύτιμου υλικού το Ίδρυμα. Προσωπικά αντικείμενα του ποιητή, ένας μεγάλος αριθμός αυτογράφων και χιλιάδες τόμοι βιβλίων είναι κάποια από τα αντικείμενα που εκτίθενται.
Η βιβλιοθήκη του διαθέτει ελάχιστα ελληνόγλωσσα βιβλία. Τα περισσότερα είναι ξενόγλωσσα.
Το 1935, ο ποιητής αναγκάστηκε να μετακομίσει, λόγω έξωσης, στο σπίτι της οδού Περιάνδρου 5, στην Πλάκα. Εκεί έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του κι άφησε την τελευταία του πνοή.
Η οικία αυτή διατηρείται έως και σήμερα σε καλή κατάσταση και έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
