Αναρωτιέμαι μερικές φορές αν καταλαβαίνει κανένας εκεί έξω τι ακριβώς ζούμε ψυχολογικά περίπου έξι χρόνια τώρα…
Από τα Capital Controls και τον φόβο να μην χάσει ο κόσμος τα χρήματά του μέχρι τον αόρατο πόλεμο ενός ιού, με θύματα περισσότερα όπως ένας Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ενάντια σε αυτό που πολλοί πιστεύουν, η πανδημία που προκάλεσε ο κορονοϊός SARS-CoV-2 δεν ήταν κάτι το αναπάντεχο – οι επιστήμονες προειδοποιούσαν για αυτό το ενδεχόμενο εδώ και πολλά χρόνια. Ωστόσο, παρά τις συνεχείς προειδοποιήσεις των ειδικών, ελάχιστα έγιναν όλο αυτό το διάστημα σε παγκόσμιο επίπεδο προκειμένου να αντιμετωπιστεί όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά ο κίνδυνος, για τον οποίο όλοι γνώριζαν πως κάποια στιγμή θα ερχόταν.
Αμέλειες πολλών δεκαετιών και όσα θα έπρεπε να είχαν γίνει –αλλά δυστυχώς ΔΕΝ έγιναν!– για την καλύτερη υγειονομική θωράκιση του πλανήτη μας και των κατοίκων του. Παράλληλα, θα πρέπει να μας δοθεί τροφή για σκέψη αναφορικά με όσα πάνε στραβά στη σημερινή μας κοινωνία. Το ελλιπές σύστημα Υγείας της χώρας και τα πολύ αργά αντανακλαστικά μας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που, καθήμενος μπροστά από ένα παράθυρο με την βροχή να το σκεπάζει απαλά και οι τα πρώτα κρυαδάκια του χειμώνα να το ντύνουν πιο… βαριά, σκεφτόμουν τον σύγχρονο “Ψυχρό Πόλεμο” που ζούμε, και τις ψυχολογικές συνέπειες που αφήνει με το πέρασμά του σε παγκόσμιο επίπεδο. Για τις υλικές (ΜΕΘ), τις σωματικές (νεκροί), τις περιουσίες (χρήματα, καταστήματα), και τι άλλο ακόμη να αναφέρεις.
Η απόλυτη τρέλα, η απόλυτη παραφροσύνη, η έκθεση σε αρνητική ειδησεογραφία και σε εκατομμύρια σχόλια “ειδικών” κάτω από κάθε δημοσίευση. Η τρομοκρατία όλου του κόσμου, από τα ΜΜΕ, από τους συμπολίτες, το μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα στις αποφάσεις που πρέπει να πάρει πλέον κάποιος για την καθημερινότητά του. Οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι πυρκαγιές, η φτώχια, οι αρρώστιες και τι άλλο να αναφέρεις σε αυτά τα τελευταία έξι χρόνια.
Πλησιάζοντας τα δύο χρόνια πανδημίας, η ανθρωπότητα μετράει πάνω από 230 εκατομμύρια κρούσματα και πάνω από 4,5 εκατομμύρια νεκρούς.
Μετράει δικαιώματα που αλλοιώθηκαν και ελευθερίες που αναιρέθηκαν, ενώ ταυτόχρονα αναδείχτηκαν έντονα πλέον η έλλειψη ηγεσίας και η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς.
Το σπουδαιότερο, όμως, είναι ότι η πανδημία ανέδειξε πολλές αδυναμίες της ίδιας της ανθρώπινης φύσης μας. Ο όρος «ανθρώπινη φύση» αναφέρεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους, που περιλαμβάνουν τον τρόπο που ο άνθρωπος σκέφτεται, νιώθει και συμπεριφέρεται.
Μας περιβάλλει μία ατελείωτη θανατίλα. Ένας “παγκόσμιος πόλεμος” με αριθμό θυμάτων κάθε είδους εξωφρενικό.
Oι άνθρωποι μπήκαν σε μια ψυχολογία να φοβούνται για την υγεία τους και παράλληλα για την δουλειά τους, το μέλλον τους. Βάλλονται από παντού. Αυξήθηκαν οι ψυχικές ασθένειες, η κατάθλιψη, οι διαταραχές άγχους, η χρήση ναρκωτικών λόγω των lockdown, της αυξανόμενης ανεργίας.
Ο κόσμος ψάχνει να κρατηθεί από κάτι, δέχεται τρομοκρατία από πολλές πλευρές, εντείνεται το ένστικτο επιβίωσης για όλους. Και αυτή η ψυχολογία οδηγεί και σε ακραίες πεποιθήσεις, σε άρνηση ή φοβία. Δε ξέρει κανείς τι να κάνει και τι να επιλέξει. Πώς να προστατευτεί. Χώρια τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στον οικογενειακό και προσωπικό του τομέα (ενοίκια, χρέη, προβλήματα υγείας, μισθοί).
Δυστυχώς όμως οι εποχές που ζούμε μας έχουν οδηγήσει σε ένα τοξικό κλίμα και σε έναν αντιδημοκρατικό διχασμό ανάμεσα σε πολίτες της ίδια χώρας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία, σε πάνω από τον μισό πληθυσμό της γης, έχουν εφαρμοστεί αλλεπάλληλα lockdowns. Οι άνθρωποι όμως είναι κοινωνικά όντα, δεν είναι απομονωμένες ατομικότητες και συγκροτούνται μέσα από τις μεταξύ τους διατομικές σχέσεις.
Αναγκάστηκαν να απαρνηθούν την κοινωνικότητά τους, τις συναναστροφές τους και να απομονωθούν στο σπίτι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να συμμορφωθούν με τους κοινωνικούς κανόνες, αναπτύσσοντας παράλληλα χαμηλή αυτοεκτίμηση, στρες, εχθρότητα.
Έτσι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα κυριότερα συναισθήματα που αναπτύχθηκαν είναι η ανασφάλεια και ο φόβος, που πολύ συχνά οδηγούν μοιραία και στη βία. Βία παντού, στη ζωή, στα δικαιώματα, στο περιβάλλον.
Η πανδημία έχει ενδυναμώσει τον ατομικισμό των ανθρώπων. Ο καθένας ενδιαφέρεται για τον εαυτό του. Βλέπει τον άλλον σαν “ξένο”, σαν “επικίνδυνο”.
Πρέπει να εφαρμόσουμε, εκτός των άλλων, και τα δύο «νέα δικαιώματα» που προέκυψαν από την πανδημία. Την κοινωνική φιλία, δηλαδή την κοινή προσπάθεια πολλών ανθρώπων με διαφορετικές πεποιθήσεις να εργαστούν για το κοινό καλό, και, δεύτερο, το καθήκον μας πλέον της διαφύλαξης της «υγείας της κοινότητας» και όχι απλά και μόνο την προσωπική, ατομική μας υγεία.
Σε πολιτικό επίπεδο, διαπιστώνεται ότι η έλευση του κορονοϊού και η διαχείριση της πανδημίας εξελίσσονται μέσα σε πλαίσιο, όπου η υγεία δεν αποτελεί προτεραιότητα, πέραν του κέρδους.
Το τελικό συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης, ιδίως τώρα κατά την πανδημία, πρέπει να τα «χειραγωγήσουμε» προς το ατομικό και γενικό καλό.
Οι δυνατότητες χειραγώγησης, όμως, εξαρτώνται από τις γνώσεις. Το πώς θα χρησιμοποιηθούν εξαρτάται από τους ανθρώπους στους οποίους παραδίδουμε τις κοινωνικές μας επιλογές.
Για τις αυξανόμενες ανθρωποκτονίες, αυτό είναι άλλου παπά Ευαγγέλιο. Εκεί δεν υπάρχει κάτι να διαπραγματευτούμε. Σωφρονισμός σε τι; Σε άνθρωπο που αφαίρεσε με στυγνό τρόπο το δικαίωμα ενός ανθρώπου να ζει; Υπάρχει κάτι άλλο πέρα από την ισόβια κάθειρξη; Και φυσικά εννοώντας να μην ξαναβγεί. Δεν έχει το δικαίωμα. Να βγει να πάει που; Δεν θα υπάρχει πουθενά πλέον σαν άνθρωπος. Να το πει αυτό στους γονείς των θυμάτων.
Ένας επίλογος που είναι δύσκολος να γραφεί σε αυτό το άρθρο…
Η ανθρώπινη ζωή έπαψε να είναι αδιαπραγμάτευτη. Η ελλιπής πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη αποτελεί πλέον στοιχείο ανελευθερίας. Υπάρχει επιδείνωση των συνθηκών εργασίας, δραματική αύξηση των ανέργων και των προσωρινά και μερικά απασχολουμένων, μείωση των ατομικών ελευθεριών, αυταρχισμός. Kλιματικές φυσικές καταστροφές, άνθρωποι εκτεθειμένοι στην φτώχεια και την πείνα.
Έκθεση του ΟΗΕ υπολογίζει ότι οι άνθρωποι που κινδυνεύουν από την πείνα λόγω της COVID-19, μέσα στο 2021, θα αυξηθούν από 135 εκατομμύρια σε 265 εκατομμύρια.
Ένας ψυχολογικός-παθολογικός-οικονομικός πόλεμος και όποιος μένει όρθιος πανηγυρίζει. Ένας σύγχρονος ψυχρός πόλεμος.
Αυτά και πολλά άλλα θα μπορούσα να γράψω. Ας ελπίσουμε πως είμαστε κοντά στο να τελειώσει μια και για πάντα όλη αυτή η ιστορία, που μας δίδαξε πραγματικά πάρα πολλά. Πως η ανθρώπινη κακία, βλακεία, εξυπνάδα, στα σοβαρά θέματα, δεν έχει σταματημό. Είναι άπειρη, όπως είχε πει και ο Αϊνστάιν, και μάλιστα ήταν σίγουρος.
Κείμενο: Χρυσόστομος Βητσόπουλος