H Διεθνής Ημέρα για τον Τερματισμό της Ατιμωρησίας για τα Εγκλήματα κατά των Δημοσιογράφων (International Day to End Impunity for Crimes Against Journalists) καθιερώθηκε με ψήφισμα του 2013 και απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και τιμάται από τότε κάθε χρόνο στις 2 Νοεμβρίου. Σκοπός της η προτροπή των κρατών-μελών του διεθνούς οργανισμού να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να αντιμετωπιστεί η “κουλτούρα ατιμωρησίας” στα εγκλήματα με θύματα δημοσιογράφους.
Μέσα στην τελευταία δεκαετία έχουν δολοφονηθεί παγκοσμίως τουλάχιστον 1.200 δημοσιογράφοι, ενώ πολλοί ακόμα παραμένουν θύματα επιθέσεων που δεν έχουν γνωστοποιηθεί, έχουν παρενοχληθεί, έχουν αιχμαλωτιστεί ή φυλακιστεί με ψευδείς κατηγορίες και έχουν στερηθεί μιας νόμιμης υπεράσπισης στην δικαιοσύνη.
Αναφέρεται επίσημα πως 9 στις 10 περιπτώσεις δολοφονιών δημοσιογράφων παραμένουν ανεξιχνίαστες και κανένας πιθανός δράστης τους δεν έχει λογοδοτήσει στην δικαιοσύνη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), το 2020 δολοφονήθηκαν παγκοσμίως 50 δημοσιογράφοι, οι περισσότεροι εκ των οποίων σε χώρες που έχουν ειρήνη και όχι σε εμπόλεμες ζώνες. Το 84% αυτών έγινε στόχος και εκτελέστηκε σκόπιμα για λόγους που αφορούν τη δημοσιογραφική τους δράση, με αρκετούς από αυτούς να ασχολούνται με υποθέσεις διαφθοράς στις χώρες τους, πολιτικά σκάνδαλα, οργανωμένο έγκλημα και άλλους παρακρατικούς παράγοντες.
Η ανά διετία έκθεση της UNESCO ανέφερε επίσης ότι το 2018-19 καταγράφηκαν συνολικά 156 δολοφονίες δημοσιογράφων παγκοσμίως και την τελευταία δεκαετία ένας δημοσιογράφος δολοφονήθηκε –κατά μέσο όρο– κάθε τέσσερις ημέρες.
_______________________________________
Μελέτη του 2022 που παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιβεβαιώνει την διάβρωση της ελευθεροτυπίας των μέσων ενημέρωσης αναφέροντας:
“Η ατιμωρησία παραμένει απαράδεκτα υψηλή με τις περισσότερες περιπτώσεις δολοφονιών να παραμένουν ανεξιχνίαστες. Μεταξύ 2012 και 2021, από τις 224 περιπτώσεις πλήρους ατιμωρησίας, οι 185 καταγράφηκαν στις χώρες: Μεξικό (26), Σομαλία (25), Συρία (22), Ινδία (21), Αφγανιστάν (17), Ιράκ (17), Φιλιππίνες (14), Βραζιλία (14), Πακιστάν (12), Μπαγκλαντές (7), Νότιο Σουδάν (5), Ρωσική Ομοσπονδία (5).”
Η μελέτη επιβεβαιώνει επίσης ότι η πλειοψηφία των θανάτων δημοσιογράφων συμβαίνει ως αντίποινα για την δουλειά τους. Μεταξύ αυτών, το 28,8% ασχολούταν με την πολιτική δημοσιογραφία, το 23,8% ήταν πολεμικοί ρεπόρτερ, το 15,8% ασχολούταν με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το 10,7% ερευνούσε υποθέσεις εγκλημάτων και το 9,6% υποθέσεις διαφθοράς.
________________________________________
Η 2α Νοεμβρίου επιλέχθηκε ως η Διεθνής Ημέρα για Εγκλήματα κατά Δημοσιογράφων με αφορμή την δολοφονία του Κλοντ Βερλόν και της Ζισλέν Ντιπόν στο Μάλι της δυτικής Αφρικής, στις 2 Νοεμβρίου 2013. Οι δύο έμπειροι Γάλλοι δημοσιογράφοι-ανταποκριτές του ραδιοσταθμού Radio France Internationale (RFI) απήχθησαν και δολοφονήθηκαν από ένοπλη ομάδα τρομοκρατών.
Η ιστορία δυστυχώς επιβεβαιώνει πως οι διάφορες ανά τον κόσμο σκόπιμες δολοφονίες δημοσιογράφων παραμένουν πράγματι “ανεξιχνίαστες” υποθέσεις για το ευρύ κοινό. Σχετικές περιπτώσεις στην Ελλάδα αποτελούν η δολοφονία του Σωκράτη Γκιόλια τον Ιούλιο του 2010, την ευθύνη της οποίας ανέλαβε η ακροαριστερή τρομοκρατική οργάνωση Σέχτα Επαναστατών χωρίς να συλληφθεί ποτέ κανένας από τους δράστες, και η πρόσφατη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ τον Απρίλιο του 2021.
Δύο χρόνια πλέον έχουν περάσει από την εν ψυχρώ δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, δημοσιογράφο του αστυνομικού ρεπορτάζ με αξιόπιστο και καθοριστικό ρόλο σε υποθέσεις πολιτικών σκανδάλων και της εγχώριας μαφίας, και ακόμα δεν υπάρχει καμία πρόοδος προς την εξιχνίαση του εγκλήματος και καμία εξέλιξη της υπόθεσης -αν υπάρχει- δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), περισσότεροι από 1.000 δημοσιογράφοι και υπάλληλοι των μέσων ενημέρωσης έχουν δολοφονηθεί παγκοσμίως από το 2010 μέχρι σήμερα. Τουλάχιστον 118 ακόμα καταγράφονται εξαφανισμένοι από το 2016.
Το βαθύτερο και πιο ουσιαστικό πρόβλημα των ανεξιχνίαστων δολοφονιών δημοσιογράφων, πέρα από το προφανές της ανθρώπινης απώλειας, είναι κυρίως ένα καθοριστικό πλήγμα στον θεσμό της δημοκρατίας, της ελευθεροτυπίας και τα κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα. Το κρατικό σύστημα δικαίου τείνει να αγνοεί επιδεικτικά αυτές τις πολύκροτες υποθέσεις, καθώς είναι προφανής η ανάμειξη σε αυτές προσώπων του πολιτικού, κυβερνητικού και επιχειρηματικού κόσμου, που δεν θα ρίσκαραν να εκτεθούν.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά και από τους επίσημους φορείς των Ηνωμένων Εθνών, παραμένει ως σήμερα υπερβολικά εύκολο να σκοτώνει κανείς ατιμωρητί δημοσιογράφους. Σύμφωνα με έκθεση της UNESCO, τα αραβικά κράτη παρουσιάζονται ως τα πιο φονικά για τον Τύπο (με 30% των δολοφονιών παγκοσμίως), ακολουθεί η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική (26%) και η περιοχή Ασίας-Ειρηνικού (24%).
Ο γενικός διευθυντής των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, Κριστόφ Ντελουάρ, σε σχετική δήλωσή του στηλίτευσε την σημαντική έλλειψη αποτελεσματικών διεθνών μηχανισμών αναφορικά με τα εγκλήματα κατά δημοσιογράφων αναφέροντας πως “σε πολλές από τις περιπτώσεις, δεν γίνονται πραγματικά έρευνες και οι ένοχοι δεν υποχρεώνονται ποτέ να δώσουν λόγο για τις πράξεις τους”.
Όσο για την περίοδο της πανδημίας, από το 2020 αναφέρεται πως οι θάνατοι δημοσιογράφων σημείωσαν μια μείωση, καθώς λόγω των μέτρων περιορισμού δεν βρέθηκαν πολλοί σε εμπόλεμες ζώνες, όμως αυξήθηκαν οι επιθέσεις και οι απειλές για διώξεις και για στέρηση της δημοσιογραφικής πρόσβασης.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ: “Όταν οι δημοσιογράφοι στοχοποιούνται, η κοινωνία στο σύνολο της πληρώνει ένα τίμημα.”
Η στοχοποίηση και με κάθε τρόπο φίμωση δημοσιογράφων είναι ένα υποβόσκον κοινωνικό καρκίνωμα πολύ πιο επικίνδυνο από όσο ίσως μπορούμε να αναλογιστούμε σε πρώτη ανάγνωση.
Η παρεμπόδιση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και έρευνας “χωρίς φόβο και συμφέροντα” αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για την γενική ελευθερία, την δημοκρατία και την ενημέρωση, ενώ ενισχύει επικίνδυνα την παραπληροφόρηση, την στοχευμένη προπαγάνδα και την κερδοσκοπία συγκεκριμένων ομάδων εις βάρος του συνόλου των πολιτών.
Δείτε επίσης: Έρευνες 2020: Στις τελευταίες χώρες της Ευρώπης η Ελλάδα στην ελευθερία του τύπου – Αναξιόπιστα τα ελληνικά ΜΜΕ
Νοέμβριος 2023 – Η ελευθεροτυπία πεθαίνει στη Λωρίδα της Γάζας
Για άλλη μια φορά το μέτωπο του πολέμου μαίνεται σκληρό στη Λωρίδα της Γάζας, ίσως και περισσότερο από ποτέ. Ο λαός των Παλαιστινίων, στην πλειοψηφία του άμαχοι και παιδιά, αφανίζονται μέρα με τη μέρα από τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ.
Αυτό όμως που προσθέτει στην τραγικότητα της υπόθεσης είναι πως ο αφανισμός τους -γενοκτονία για την κοινή γνώμη και ειδικούς- μένει αφανής στα μάτια της διεθνούς κοινότητας εξαιτίας της προπαγάνδας και της παρεμπόδισης της ελεύθερης ενημέρωσης από κάθε πλευρά.
Πριν ακόμα την τελευταία πολεμική σύρραξη, το Ισραήλ έχει απαγορεύσει την είσοδο στη Γάζα σε δημοσιογράφους από ξένες χώρες ελέγχοντας τις εξερχόμενες ειδήσεις. Ως αποτέλεσμα η ανταπόκριση από το επίκεντρο των βομβαρδισμών έρχεται σχεδόν αποκλειστικά από τοπικούς Παλαιστίνιους ρεπόρτερ με καθημερινό κίνδυνο της ζωής τους και στερούμενοι αναγκαία μέσα επικοινωνίας, όπως το ρεύμα και το διαδίκτυο.
Στις 31 Οκτωβρίου του 2023, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κατέθεσαν προσφυγή στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν κατά δημοσιογράφων στα Παλαιστινιακά Εδάφη και στο Ισραήλ.
Από την έναρξη της πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης στις 7 Οκτωβρίου έχουν σκοτωθεί 34 δημοσιογράφοι, ενώ περισσότερες από 50 εγκαταστάσεις μέσων ενημέρωσης στη Γάζα έχουν πλήρως ή μερικώς καταστραφεί από στοχευμένους βομβαρδισμούς.
Όπως καταγράφει και η Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων (CPJ), ο τελευταίος μήνας του πολέμου Ισραήλ-Παλαιστίνης αποτελεί την περίοδο με τους περισσότερους θανάτους δημοσιογράφων από το 1992.