Η Διεθνής Ημέρα κατά της Επιληψίας τιμάται κάθε χρόνο την δεύτερη Δευτέρα του Φεβρουαρίου έχοντας καθιερωθεί από το 2015 με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά της Επιληψίας (ILAE) και του Παγκοσμίου Γραφείου Επιληψίας (IBE). Στόχος της ημέρας η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την πάθηση της επιληψίας.
____________________________________
Η επιληψία είναι μια χρόνια και παροξυσμική πάθηση του εγκεφάλου, που προκαλεί την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων, επεισοδίων ανώμαλης ηλεκτρικής δραστηριότητας σε σημείο του εγκεφάλου με σπασμούς, απώλεια αισθήσεων και άλλα νευρολογικά συμπτώματα.
Αναφορές για συμπτώματα επιληψίας εμφανίζονται από πολύ νωρίς στην ανθρώπινη ιστορία με τις πιο πρώιμες από αυτές να καταγράφονται διεξοδικά στη Μεσοποταμία της 2ης χιλιετίας π.Χ. Οι αρχαίοι πολιτισμοί την ονόμαζαν “ασθένεια της πτώσης” (falling disease) και άφησαν μια σειρά από πολύ ακριβείς περιγραφές και ιατρικές καταγραφές σχετικά με την πάθηση.
Στον κόσμο των κοινωνικών προκαταλήψεων, που για πολλούς αιώνες έδιναν τις δικές τους ερμηνείες σε παράξενες συμπεριφορές και νοητικές ασθένειες, η επιληψία θεωρήθηκε ως ένας κακό οιωνός και ότι κατά την επιληπτική κρίση το άτομο κυριευόταν από υπερφυσικές ή δαιμόνιες δυνάμεις.
Παρόλα αυτά διάφορα πρόσωπα της ιστορίας και της τέχνης υπήρξαν επιληπτικοί δίνοντας στο ευρύ κοινό και διαφορετικές εικόνες στην ερμηνεία της πάθησης, όπως για παράδειγμα την ιδιαίτερη ικανότητα δημιουργικότητας. Σύμφωνα με πηγές, προσωπικότητες της ιστορίας που εμφάνιζαν επιληψία ήταν ο ζωγράφος Μιχαήλ Άγγελος, ο Vincent Van Gogh, o Leonardo Da Vinci, o Edgar Allan Poe, o Λόρδος Βύρωνας, o Ναπολέων Βοναπάρτης, o Ρώσος συνθέτης Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, ο Νεύτωνας και ο Πυθαγόρας.
______________________________________
Ο πρώτος που έδωσε τον ορθό ορισμό της επιληψίας ήταν ο Ιπποκράτης γύρω στο 400 π.Χ. υποστηρίζοντας πως η γνωστή τότε ως ιερά νόσος δεν είχε καμία υπερφυσική διάσταση, αλλά πρόκειται για μια κοινή νόσο του εγκεφάλου που μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Παρόλα αυτά η άποψή του άργησε αρκετά χρόνια να γίνει ευρέως αποδεκτή στους ιατρικούς κύκλους.
“Περί μεν της ιερής νούσου καλεομένης ωδ’ έχει ου΄δεν τί μοι δοκέει των άλλων θειοτέρη είναι νούσων ουδέ ιερώτερη, αλλά φύσιν μεν έχει ήν και τα λοιπά νουσήματα, όθεν γίνεται.”
Ο Ιπποκράτης έδωσε στη νόσο τον ορισμό “επιληψία”, που προέρχεται από τη λέξη “επιλαμβάνειν” = “καταλαμβάνω αιφνίδια”.
Ο ίδιος επιχείρησε και τις πρώτες χειρουργικές επεμβάσεις σε επιληπτικούς ασθενείς, ενώ το έργο του “Περί Ιερής Νόσου” θεωρείται από τα σημαντικότερα στην επιστήμη της ιατρικής, όχι μόνο για τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του σχετικά με τη νόσο, αλλά και γιατί εκφράζει τον διαρκή αγώνα του σκεπτικισμού εναντίον της δεισιδαιμονίας.
_______________________________________
Περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως εμφανίζουν κάποια μορφή επιληψίας, με την πλειοψηφία αυτών να συναντώνται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην Ελλάδα καταγράφονται περίπου 100.000 επιληπτικά άτομα.
Σύμφωνα με τα ιατρικά δεδομένα, ένα 10% του πληθυσμού θα εμφανίσει επεισόδιο επιληπτικής κρίσης μια φορά σε κάποια στιγμή της ζωής του, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρχει συνέχεια στη νόσο.
________________________________________
Πως προκαλείται η εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων;
Ο εγκέφαλος αποτελείται από εκατομμύρια νευρικά κύτταρα, τα οποία λειτουργούν και επικοινωνούν μεταξύ τους με μικρές ποσότητες ηλεκτρικού ρεύματος σε μια πολύ ευαίσθητη χημική ισορροπία. Όταν η φυσιολογική χημική ισορροπία για κάποιο λόγο διαταράσσεται, τότε εμφανίζονται οι επιληπτικές κρίσεις.
Οι επιληπτικές κρίσεις μπορούν να έχουν διάφορες μορφές, ήπιες ή πιο έντονες, που ταξινομούνται βάση των ηλεκτροεγκεφαλογραφικών τους χαρακτηριστικών. Μπορεί να είναι εστιακές (να αφορούν συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου) ή γενικευμένες διάφορων μορφών (που επηρεάζουν ταυτόχρονα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου).
Δεδομένου ότι η επιληψία αφορά μια διαταραχή στη φυσιολογική νευρολογική ισορροπία του εγκεφάλου, οι αιτίες εμφάνισής της είναι ποικίλες και σε ένα ποσοστό 65% των περιπτώσεων παραμένουν άγνωστες, ή μάλλον αδιευκρίνιστες (ιδιοπαθής/πρωτοπαθής επιληψία).
Η εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων μπορεί να προκληθεί από ένα πλήθος παθήσεων ή συγκυριών (συμπτωματική/δευτεροπαθής επιληψία), όπως κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, νεοπλασίες του εγκεφάλου, μεταβολικές διαταραχές, καθώς και λόγω του αλκοολισμού.
Σε ένα άτομο που πάσχει από επιληψία οι επιληπτικές κρίσεις μπορούν να πυροδοτηθούν σχεδόν οποιαδήποτε στιγμή εξαιτίας παραγόντων όπως: η έλλειψη ύπνου, η έντονη συναισθηματική φόρτιση, οι ορμονικές μεταβολές, η έλλειψη διατροφικής ισορροπίας, η παράλειψη της χορηγούμενης θεραπείας, ο υψηλός πυρετός και η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων τοξικών ουσιών. Επίσης έντονο φως ή φώτα που αναβοσβήνουν μπορούν να προκαλέσουν εμφάνιση κρίσης σε πάσχοντες από φωτοευαίσθητη επιληψία.
Η επιληψία εμφανίζεται κυρίως σε άτομα μικρής ηλικίας ή προχωρημένης ενηλικίωσης και αναλόγως τη μορφή και τους παράγοντες πρόκλησής της μπορεί να εμφανιστεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ή εφ’ όρου ζωής.
Παρά την σοβαρή ιδιαιτερότητα της επιληπτικής νόσου, η ιατρική επιστήμη διαθέτει τα μέσα να βοηθά καθοριστικά τους πάσχοντες με ειδική για την κάθε περίπτωση θεραπεία.
Τα φάρμακα με αντιεπιληπτική δράση (όπως φαινοβαρβιτάλη, διαζεπάμη, καρβαμαζεπίνη κ.α.), καθώς και η δυνατότητα καταγραφής της εγκεφαλικής δραστηριότητας με εγκεφαλογραφήματα δίνουν σημαντικές επιλογές αποτελεσματικής αντιμετώπισης διαφόρων μορφών της επιληψίας. Σε ορισμένες πιο δύσκολες περιπτώσεις εφαρμόζονται και χειρουργικές θεραπείες.
Περίπου το 70% των ασθενών που λαμβάνουν αντιεπιληπτική θεραπεία ελέγχουν αποτελεσματικά την κατάστασή τους, ενώ μόλις ένα 10% φαίνεται πως τείνει να μην ανταποκρίνεται και να χρειάζεται εναλλαγές φαρμάκων ή ενδεχόμενη χειρουργική θεραπεία.
Μέχρι και σήμερα το 80% των επιληπτικών ανθρώπων παγκοσμίως δεν λαμβάνει καμία αντιεπιληπτική θεραπεία, καθώς βρίσκεται σε αναπτυσσόμενες χώρες, που στερούνται τις κατάλληλες δυνατότητες και υποδομές.
Πως μπορούμε να βοηθήσουμε ένα άτομο σε επιληπτική κρίση;
Η ύπαρξη της επιληψίας για τα άτομα που ζουν με αυτή ακόμα κι αν βρίσκονται υπό αποτελεσματική θεραπεία επηρεάζει εμφανώς την καθημερινότητά τους, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά. Δεν στερούνται απαραίτητα μια φυσιολογική ζωή, όμως χρειάζεται να παραμένουν συνεπείς στην φαρμακευτική αγωγή τους και να είναι πιο προσεκτικοί με την υγεία τους και τις δραστηριότητές τους.
Συνίσταται, για παράδειγμα, να αποφεύγουν να πηγαίνουν μόνοι για κολύμπι ή και να κλειδώνουν την πόρτα όταν κάνουν μπάνιο. Επίσης να αποφεύγουν την οδήγηση και πιο επικίνδυνα επαγγέλματα, όπως οδηγός λεωφορείου, οικοδόμος, αεροπόρος κτλ. Σε περίπτωση αιφνίδιας κρίσης θα πρέπει να βρίσκονται στη μικρότερη δυνατή πιθανότητα κινδύνου τόσο για τους ίδιους, όσο και για τους γύρω τους.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος κατά την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων είναι κυρίως ο τραυματισμός, που μπορεί να προκύψει κατά την απώλεια αισθήσεων και την πτώση του ατόμου στο έδαφος με ή χωρίς σπασμούς.
Μια γενικευμένη κρίση διαρκεί συνήθως λιγότερο από 5 λεπτά και σταματάει μόνη της χωρίς να δημιουργεί κάποιο άμεσο εγκεφαλικό πρόβλημα στον πάσχοντα.
Σε περίπτωση που μια κρίση διαρκεί πάνω από 30 λεπτά, έχουμε να κάνουμε με κατάσταση επιληψίας (status epilepticus), που χρειάζεται επείγουσα ιατρική αντιμετώπιση και νοσηλεία, καθώς προκαλεί βλάβη των εγκεφαλικών νευρώνων και είναι δυνητικά θανατηφόρα.
_____________________________________
Σε περίπτωση που βρεθείτε δίπλα σε άτομο που βιώνει επιληπτική κρίση, μπορείτε να βοηθήσετε κάνοντας τα εξής:
- Παραμείνετε ψύχραιμοι και φροντίστε ώστε το άτομο να μην τραυμαστεί κατά τη διάρκεια της κρίσης κυρίως στο κεφάλι του.
- Τοποθετήστε το άτομο στο πάτωμα βάζοντας κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του και απομακρύνετε από κοντά του έπιπλα ή αιχμηρά αντικείμενα, που θα μπορούσαν να επιφέρουν τραυματισμούς. Αφαιρέστε του τα γυαλιά, αν φοράει, ή χαλαρώστε τα ρούχα του, αν χρειάζεται.
- Μην προσπαθείτε να το ακινητοποιήσετε ή να σταματήσετε με κάποιον τρόπο την κρίση.
- Μην προσπαθήσετε να ανοίξετε το στόμα του ή να του δώσετε φάρμακα ή κάτι να πιεί.
- Χρονομετρήστε τη διάρκεια της κρίσης, είναι σημαντικό να τη γνωρίζει.
- Στο τέλος της κρίσης, γυρίστε το άτομο μαλακά στο πλάι, καθώς υπάρχει περίπτωση να κάνει εμετό και πρέπει να αποφευχθεί εισρόφησή του.
- Παραμείνετε μαζί του για μερικά λεπτά μετά την κρίση και μιλήστε του ήρεμα, ώσπου να επανέλθει σε πλήρη διαύγεια.
Για περισσότερες πληροφορίες: