Ο Βρετανός σκηνοθέτης έφερε τη δική του πρωτοπορία στον χώρο του κινηματογράφου εισάγοντας νέες τεχνικές για την κορύφωση και διατήρηση της αγωνίας στις ταινίες τρόμου. Έμεινε δικαίως γνωστός ως “μετρ της αγωνίας” και είναι ο δημιουργός του διάσημου “Psycho”, “Dial M for Murder”, “Rebecca”, “The Birds”, “The 39 Steps” και άλλων κλασσικών θρίλερ μυστηρίου.
_______________________________________
Πρώτα χρόνια και πρώτη καταξίωση
Ο Alfred Joseph Hitchcock γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου του 1899 στα περίχωρα ανατολικά του Λονδίνου, εκεί που δύο δεκαετίες νωρίτερα σκόρπισε τον τρόμο ο περίφημος κατά συρροή δολοφόνος Jack the Ripper.
Ο Alfred είχε άλλα δύο μεγαλύτερα αδέρφια και οι γονείς του διέθεταν δικό τους παντοπωλείο και ένα βικτοριανό σπίτι με πέντε υπνοδωμάτια και υπηρετικό προσωπικό.
Παρά τη μεγάλη του οικογένεια, ο Hitchcock θυμόταν να περνάει τα παιδικά του χρόνια αρκετά μοναχικά, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του στην ιδιαίτερη αυστηρότητα του πατέρα του.
Αναφέρεται πως μια φορά ο πατέρας του τον έστειλε στο τοπικό αστυνομικό τμήμα με ένα μήνυμα ότι είχε κακή συμπεριφορά και ο αστυνομικός τον κράτησε εκεί κάποια λεπτά για τιμωρία. Αυτά τα λεπτά ήταν πάντως αρκετά για τον μικρό Χίτσκοκ να αποκτήσει φοβία για τους κλειστούς χώρους και τους αστυνομικούς. Για αρκετά χρόνια είχε την ανησυχία να μην κάνει την παραμικρή παρανομία και καταλήξει να φυλακιστεί, ενώ οι συγκεκριμένες φοβίες του παρουσιάζονται αρκετά και στις μετέπειτα ταινίες του.
Μαθήτευσε σε ένα χριστιανικό σχολείο για παιδιά επιφανών οικογενειών και αργότερα, το 1913, σπούδασε Ναυτιλιακή Μηχανική και Πλοήγηση. Το 1916 ξεκίνησε μαθήματα σχεδίου στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ παράλληλα εργαζόταν ήδη στο τμήμα πωλήσεων της εταιρείας κατασκευής καλωδίων τηλεγραφίας, W.T. Henley’s Telegraph Works. Το 1920 σχεδίασε το κομμάτι των τίτλων βουβής ταινίας για την κινηματογραφική εταιρεία Famous Players–Lasky.
Δύο χρόνια αργότερα άρχισε να συνεργάζεται και με ανεξάρτητους παραγωγούς και σύντομα άρχισε να δραστηριοποιείται και ως συγγραφέας, βοηθός σκηνοθέτη και σχεδιαστής παραγωγής.
Το πρώτο έργο του Hitchcock ως επίδοξου σκηνοθέτη, “Mrs. Peabody” το 1922, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και η πρώτη του ταινία που κυκλοφόρησε ήταν τελικά τον επόμενο χρόνο η σύντομη κωμωδία “Always Tell Your Wife” (1923).
Το 1927 κυκλοφόρησε την τρίτη του ταινία “The Lodger: A Story of the London Fog”, που θεωρήθηκε και η πρώτη “πραγματική” του δουλειά με πολύ θετική απήχηση στο νεανικό του κοινό. Το σενάριο βασίστηκε στο μυθιστόρημα της Marie Belloc Lowndes και παρουσιάζει την ιστορία ενός Βρετανού άντρα, που κατηγορείται για δολοφονίες όπως αυτές του Τζακ Αντεροβγάλτη και προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητά του.
Αυτή ήταν και η πρώτη ταινία που ο ίδιος ο Hitchcock έκανε μια cameo (σύντομη) εμφάνιση, κάτι που συνήθιζε να κάνει από τότε σε όλες τις ταινίες που σκηνοθετούσε. Εμφανιζόταν για μερικά δευτερόλεπτα σε ρόλο κομπάρσου, που απλά υπήρχε μέσα σε μια σκηνή.
Με φόντο άλλη μια δολοφονία η ταινία του “Blackmail” του 1929 έγινε μια από τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές επιτυχίες της χρονιάς στην Αγγλία και η πρώτη αγγλική βουβή ταινία με συγχρονισμένο ήχο. Ακολούθησαν κι άλλα αξιοσημείωτα έργα, όπως το “Murder” (1930), το γερμανικό “Mary” (1931) ή το τελευταίο του μιούζικαλ “Waltzes from Vienna” (1934).
Το 1934 ο Hitchcock ξεκίνησε τη συνεργασία του με την εταιρεία Gaumont-British και κυκλοφόρησε την ταινία του “The Man Who Knew Too Much”, που γνώρισε διεθνή επιτυχία και υπήρξε ένα από τα πιο αναγνωρισμένα έργα της πρώτης του σκηνοθετικής περιόδου.
Στην ταινία του “The 39 Steps” του 1935 ο Hitchcock πρωτοτυπεί παντρεύοντας την αγωνία με το ρομάντζο και το χιούμορ. Το ρομαντικό θρίλερ εισάγει επίσης το αρχέτυπο του πρωταγωνιστή του Χίτσκοκ: έναν αθώο παραθεριστή που μπλέκεται σε ένα περίεργο σχέδιο και παγιδευμένοι μαζί με την πρωταγωνίστρια προσπαθούν να βρουν τη λύση του αινίγματος.
Αυτή η πετυχημένη μίξη έξυπνου χιούμορ και αγωνίας έφερε στον Hitchcock ένα μεγάλο συμβόλαιο 7 ετών με τον Αμερικανό παραγωγό David O. Selznick.
Ο Hitchcock στο Hollywood – Οι μεγάλες επιτυχίες
Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε τον δημιουργικό Βρετανό σκηνοθέτη να μετακομίζει μόνιμα στην Αμερική με το επταετές συμβόλαιο με τον Selznick να του ανοίγει τον δρόμο για το Hollywood. Οι άλλοι παραγωγοί του αμερικάνικου χώρου δεν έβλεπαν ακόμα σε εκείνον προοπτικές καριέρας με τα έργα του είδος του.
Το 1940 όμως ο Hitchcock απάντησε με μια από τις διαχρονικά μεγαλύτερες επιτυχίες του, το έργο “Rebecca”, που εντυπωσίασε κοινό και κριτικούς. Τότε ο Χίτσκοκ προτάθηκε πρώτη φορά για Όσκαρ καλύτερου σκηνοθέτη και η ταινία κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας της χρονιάς.
Ο δημιουργός ήταν πλέον ασταμάτητος και κυκλοφορούσε τουλάχιστον μια νέα ταινία κάθε χρόνο.
Αφού ξεχώρισε στον βρετανικό κινηματογράφο, κατέκτησε με μια σταθερά αξιόλογη πορεία και το Hollywood εμπλουτίζοντας τις δεκαετίες ’50 και ’60 με μερικές από τις μεγαλύτερες σκηνοθετικές επιτυχίες του.
Ενδεικτικά μια από τις πιο χαρακτηριστικές ταινίες που ακολούθησαν, είναι η αλληγορική “Lifeboat” (1944), που διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου μέσα σε μια βάρκα διάσωσης, γεγονός που αποτέλεσε πρόκληση για τον Hitchcock και τελικά του έφερε το δεύτερο βραβείο του καλύτερης σκηνοθεσίας. Το φιλμ ψυχολογίας/ψυχιατρικής και μυστηρίου “Spellbound” (1945) του έδωσε την τρίτη του υποψηφιότητα για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, ενώ το ενδιαφέρον δικαστικό δράμα “The Paradine Case” (1947) υπήρξε η τελευταία του ταινία σε συνεργασία με τον παραγωγό David O. Selznick.
Ο Alfred Hitchcock συνέχισε δημιουργώντας πλέον τη δική του εταιρεία για παραγωγή ταινιών σε Αγγλία και Αμερική, την Transatlantic Pictures. Πρώτη ταινία δικής του παραγωγής ήταν και το πρώτο έγχρωμο έργο του, “Rope” του 1948, που βασίστηκε στην πραγματική υπόθεση των Αμερικανών δολοφόνων Leopold και Loeb του 1924.
Ξεχωρίζει σ’ αυτό η σκηνοθετική προσπάθεια του Hitchcock να κάνει την εικόνα να φαίνεται σαν να έχει γίνει με συνεχή λήψη. Καθώς οι μηχανές τότε μπορούσαν να κρατήσουν συνεχόμενα μόνο 10 λεπτά ταινίας, ο σκηνοθέτης κατάφερε να παρουσιάσει ένα 80λεπτο “μεταμφιέζοντας” έξυπνα τα διαλείμματα ανάμεσα στις λήψεις σαν να μην υπάρχουν.
Η επόμενη προσπάθειά του, το μελόδραμα “Under Capricorn” του 1949, έγινε μια από τις λιγότερο πετυχημένες παραγωγές του και η αποτυχία της στο box-office του στοίχισε το τέλος της εταιρείας του, Transatlantic Pictures.
Χωρίς να χαθεί πολύς χρόνος ο Hitchcock υπογράφει νέο συμβόλαιο με τη διάσημη Warner Bros. και το 1950 κυκλοφορεί μέσω αυτής ίσως το πιο “ελαφρύ” έργο του, το κωμικό θρίλερ “Stage Fright”. Συναρπαστικό σε εικόνες και ερμηνείες ήταν και το θρίλερ “Strangers on a Train” (1951), ενώ μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία σημείωσε το “Dial M for Murder” του 1954 με πρωταγωνίστρια την Grace Kelly.
Έχοντας ωριμάσει θεματικά και κατοχυρώσει τις ιδιαίτερες τεχνικές του, ο Hitchcock βρισκόταν πλέον στην πιο λαμπρή περίοδο της καριέρας του. Υπογράφει με την Paramount Pictures και κυκλοφορεί το “Rear Window” το 1954, μια νέα σκηνοθετική πρόκληση που του δίνει άλλη μια υποψηφιότητα για Όσκαρ.
Τόσο στο “Rear Window”, όσο και στο ρομαντικό θρίλερ “To Catch a Thief” της επόμενης χρονιάς, πρωταγωνίστρια ήταν ξανά η Grace Kelly, μια από τις αγαπημένες ηθοποιούς και μούσα του Χίτσκοκ. Λέγεται μάλιστα πως μετάνοιωσε την συγκεκριμένη του ταινία, γιατί σ’ αυτή η Grace Kelly γνωρίστηκε με τον μελλοντικό άντρα της, που έγινε αιτία να απομακρυνθεί από τον κινηματογράφο.
Στην επόμενη ταινία του “The Trouble with Harry” (1955) έκανε το ντεμπούτο της στη μεγάλη οθόνη η πλέον διακεκριμένη ηθοποιός, Shirley MacLaine. Η “χοντροκομμένη” μαύρη κωμωδία του όμως δεν σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία και ίσως ήταν ένας από τους λόγους που ο Hitchcock άρχισε να σκέφτεται πιο σοβαρά το ενδεχόμενο της τηλεόρασης με την υπόσχεση ενός ευρύτερου κοινού.
Κάπως έτσι, το 1955 δέχτηκε να προλογίζει την τηλεοπτική σειρά Alfred Hitchcock Presents (και αργότερα The Alfred Hitchcock Hour), που διήρκεσε συνολικά δέκα χρόνια και τον κατέστησε ως τον πιο διάσημο σκηνοθέτη στην Αμερική, αλλά και τον κόσμο.
Το 1956 ο σκηνοθέτης έκανε μια σοβαρή και πετυχημένη επανεκτέλεση του παλιότερου έργου του “The Man Who Knew Too Much”, μετά το οποίο η πρωταγωνίστρια και μουσικός Doris Day έγινε άμεσα δημοφιλής και το τραγούδι της “Que Sera, Sera” άγγιξε την κορυφή των pop charts.
Παρόλο που δεν εντυπωσίασε το κοινό της εποχής, πολλοί θεωρούν ότι το έργο του “Vertigo” του 1958 είναι ένα από τα μοναδικά αριστουργήματα του σκηνοθέτη. Ο Hitchcock έπαιξε τα πιο δυνατά χαρτιά του σε μια απαιτητική και συχνά αλλόκοτη και οδυνηρή εξερεύνηση ταυτότητας, φαντασίας και εξαναγκασμού.
Η πιο συγκλονιστική και πολυσυζητημένη ταινία του Hitchcock έρχεται το 1960 και είναι το ψυχολογικό θρίλερ “Psycho”.
Η απρόσμενη πλοκή με τη δολοφονία της πρωταγωνίστριας Janet Leigh στα μισά του έργου και στην περίφημη σκηνή του μπάνιου, άφησε το κοινό “μόνο του” ως το τέλος με τον τρελαμένο δολοφόνο Norman Bates, που ενσάρκωνε ο ηθοποιός Anthony Perkins. Σημειωτέον ότι ο χαρακτήρας του Norman Bates ήταν εμπνευσμένος από τον πραγματικό και περιβόητο κατά συρροή δολοφόνο Ed Gein.
Η ταινία εκτοξεύτηκε εμπορικά και οι κριτικοί δεν ήξεραν πως να τη χαρακτηρίσουν. Μέχρι σήμερα αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές ταινίες τρόμου όλων των εποχών και επίσης έφερε στον ταλαντούχο σκηνοθέτη άλλη μια υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας.
Το 1963 κυκλοφορεί το εξίσου δημοφιλές θρίλερ “The Birds” με τη νέα και τελευταία του εταιρεία παραγωγής Universal Pictures. Πρωταγωνίστρια του είναι τώρα η όμορφη Tippi Hedren, την οποία επιλέγει και για την επόμενη ταινία του “Marnie” του 1964, μετά από μια τελευταία άρνηση της Grace Kelly να δεχτεί τον ρόλο.
“Τα Πουλιά” ήταν μια επιτυχία πάνω στο γραφικό και αγαπημένο σκηνοθετικό μοτίβο του Hitchcock, ενώ η “Marnie” δίχασε στις εντυπώσεις του κοινού.
Άλλοι θεωρούν ότι αποτελεί μια εκπληκτική απόδοση των εμμονών του Hitchcock, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι απλά καταγράφονται αυτές οι εμμονές χωρίς κάποιο ενδιαφέρον σενάριο από πίσω.
Μετά από δύο ταινίες για τον Ψυχρό Πόλεμο, που πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες, ο 70χρονος πλέον σκηνοθέτης έμοιαζε να έχει εξασθενίσει από την παλιά του αίγλη. Φθάνοντας σιγά σιγά στο τέλος της μακράς καριέρας του, επιστρέφει στο οικείο είδος του, την αγωνία.
Το 1972 λοιπόν, κυκλοφορεί την ταινία “Frenzy” με θέμα έναν κατά συρροή δολοφόνο και τον κλασσικό αθώο ήρωα που κατηγορείται άδικα για τις δολοφονίες. Η ταινία χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η τελευταία μεγάλη επιτυχία του.
Το κύκνειο άσμα του αγαπημένου Βρετανού σκηνοθέτη ήρθε το 1976 με το πολύχρωμο κωμικό θρίλερ “Family Plot”. Η διασκεδαστική, αλλά μακάβρια και καθόλου αθώα κωμωδία, πιστή στο αυθεντικό ύφος του Hitchcock, έλαβε κυρίως θετική ανταπόκριση από το κοινό κλείνοντας αξιοπρεπώς την αυλαία της εκτενούς φιλμογραφίας του.
“Άρχοντας της αγωνίας”
Δεν είναι τυχαίο που ο Alfred Hitchcock έχει κερδίσει τον τίτλο “Master of Suspense” (“άρχοντας/μετρ της αγωνίας”) κατέχοντας μια θέση ανάμεσα στους δημοφιλέστερους και πιο επιδέξιους σκηνοθέτες του κόσμου. Το ταλέντο του ως σκηνοθέτης, αλλά και αφηγητής είναι εμφανές σε όλα τα κλασσικά και διαχρονικά του έργα.
Χαρακτηριστικά στοιχεία των έργων του είναι αρχικά ο εγκληματικός κόσμος, δολοφονίες, κατασκοπείες, εξαπάτηση, λάθος ταυτότητες και κυνηγητό ως την αλήθεια με διάσπαρτες δόσεις χιούμορ και μακαβριότητας.
Τα θέματα που κυριαρχούν στα έργα του είναι τρία: 1. ο αθώος άντρας που κατηγορείται λανθασμένα για κάποιο έγκλημα και καλείται να εντοπίσει τον πραγματικό δράστη για να σωθεί, 2. η ένοχη γυναίκα που ενοχλεί έναν άνδρα πρωταγωνιστή και καταλήγει να τον καταστρέψει ή άλλοτε να σωθεί από αυτόν, και 3. ο συνήθως ψυχοπαθής δολοφόνος, του οποίου η ιστορία ξεδιπλώνεται μαζί με την πλοκή.
Η μεγαλύτερη πρωτοπορία όμως του Hitchcock και το δώρο του στην 7η τέχνη είναι οι τεχνικές με τις οποίες “έχτιζε” και διατηρούσε την αγωνία.
Συνδυάζοντας καινοτόμες οπτικές λήψης και ιδιαίτερες τεχνικές επεξεργασίας, μαζί με τη μουσική υπόκρουση που θεωρούσε κατάλληλη, έδινε ένα αποτέλεσμα που δεν περνούσε απαρατήρητο. Στα έργα του διαφαίνεται εύκολα η αντίληψή του για την ανθρώπινη ψυχολογία και η ικανότητά του να αποδίδει το μακάβριο και το σκοτεινό με μια χαρακτηριστική λεπτότητα και δεξιοτεχνία.
Ο “Άρχοντας της αγωνίας” είχε μια σαφή προτίμηση στις ξανθιές πρωταγωνίστριες. Οι γυναίκες που επέλεγε για τις ηρωίδες του ήταν πάντα ξανθιές, όμορφες και κομψές και ακολουθούσαν το ίδιο μοτίβο: γοητευτικές, αλλά ψυχρές και απόμακρες, που κολλούσαν με κάποιον άντρα με σωματικά ή ψυχολογικά μειονεκτήματα και στο τέλος ταπεινώνονταν.
Κάποιες από τις πιο γνωστές και αγαπημένες του μούσες, που επέλεξε για περισσότερες από μια ταινίες του, ήταν η Grace Kelly, η Doris Day, η Tippi Hedren, η Vera Miles, η Ingrid Bergman και η Marlene Dietrich.
Σε ένα δικό τους μοτίβο, από την άλλη, οι αντρικοί χαρακτήρες του Hitchcock συνήθως απεικονίζονται να έχουν μια ιδιαίτερη, συνήθως αρνητική και βασανιστική, σχέση με τη μητέρα τους.
Και οι άντρες πρωταγωνιστές του Hitchcock είναι επιλεκτικά διαλεγμένοι και εμφανίσιμοι, έχοντας μεταξύ τους μερικούς από τους διασημότερους ηθοποιούς της εποχής, όπως ο James Stewart, ο Charles Laughton, ο Henry Fonda, ο Sean Connery, ο Cary Grant, ο Laurence Olivier, ο Montgomery Clift και ο Paul Newman.
Προσωπική ζωή και θάνατος
Ο Hitchcock είχε παντρευτεί την Αγγλο-Αμερικανίδα σεναριογράφο Alma Reville τον Δεκέμβριο του 1926 και τον Ιούλιο του 1928 απέκτησαν την μοναχοκόρη του Patricia Alma Hitchcock.
Η γυναίκα του υπήρξε ο πιο στενός του συνεργάτης ως το τέλος και μάλιστα, όταν του απονεμήθηκε το βραβείο AFI Life Achievement Award το 1979, δήλωσε χαρακτηριστικά για εκείνη:
“στα τέσσερα άτομα, που μου έδωσαν την περισσότερη στοργή, εκτίμηση, ενθάρρυνση και συνεχή συνεργασία. Το πρώτο είναι αρχισυντάκτης, το δεύτερο σεναριογράφος, το τρίτο είναι η μητέρα της κόρης μου, και το τέταρτο είναι ένας μάγειρας που κάνει θαύματα στην οικιακή κουζίνα. Και τα ονόματά τους είναι Alma Reville.”
Παρόλο που ως το τέλος ο Hitchcock δεν σταμάτησε ποτέ να εργάζεται για την 7η τέχνη, τα τελευταία χρόνια η υγεία του ήταν αρκετά εξασθενημένη λόγω της αρθρίτιδας, για την οποία έπαιρνε φαρμακευτική αγωγή. Ταυτόχρονα ανησυχούσε πολύ για τη γυναίκα του, που είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο ταλαντούχος σκηνοθέτης πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια στις 29 Απριλίου του 1980, σε ηλικία 80 ετών, στο σπίτι του στο Bel Air της Καλιφόρνια.
______________________________________
