Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1884 στη Λευκάδα και ήταν το στερνό παιδί της οικογένειας των Ιωάννη Σικελιανού και Χαρίκλειας Στεφανίτση. Παρότι οι ρίζες της οικογένειάς του ήταν στην Κεφαλλονιά και τη Βενετία, εκείνος πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Λευκάδα, όπου ανέπτυξε την μεγάλη του αγάπη για τις τέχνες και τα γράμματα.

Από μικρή ηλικία άρχισε να μελετά αρχαίους συγγραφείς, ιστορικούς και λογοτέχνες, λυρικούς ποιητές ενώ στράφηκε επίσης σε φιλοσοφικά και θρησκευτικά βιβλία, Ελλήνων και ξένων δημιουργών.

Αποφοίτησε το 1900 από το τετρατάξιο γυμνάσιο και τον αμέσως επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας.

Την περίοδο των σπουδών, έγινε μέλος της Νέας Σκηνής του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και ήρθε σε επαφή με την υποκριτική τέχνη, παίζοντας ως ηθοποιός σε μερικές θεατρικές παραστάσεις.

Η μαγεία ωστόσο της λογοτεχνίας και της ποιητικής δημιουργίας, τον συνεπήραν γρήγορα με αποτέλεσμα να αποχωρήσει από τα θεατρικά σανίδια και να εγκαταλείψει τις νομικές σπουδές.

Τα πρώτα του ποιήματα τα δημοσίευσε το 1902, στα λογοτεχνικά περιοδικά Διόνυσος και Παναθήναια και ένα χρόνο μετά στο Νουμά

Ο πρώτος και μεγάλος έρωτας

Αν και εκείνο το διάστημα ο Άγγελος είχε ερωτευτεί με την τέχνη τους, συνάντηση σταθμός της ζωής ήταν εκείνη με την Αμερικανίδα Eva Palmer, το 1905.

Η Αμερικανίδα χορογράφος γνώριζε από το Παρίσι την αδερφή του Άγγελου, Πηνελόπη, και η γνωριμία τους ήταν κάτι παραπάνω από μοιραία, καθώς η Eva είχε βοηθήσει την αδερφή του Άγγελου να προστατευθεί από τις αναταραχές που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο και ήρθε σε πρώτη επαφή με εκείνον μέσα από τα ποιήματα που της απήγγειλε η Πηνελόπη.

Η κοινή τους αγάπη για την αρχαία Ελλάδα, την συγκίνησε και την έκανε να ακολουθήσει την οικογένεια της Πηνελόπης στην Ελλάδα ώστε να έρθει επιτέλους σε επικοινωνία μαζί του.

Παρά το χάσμα της γλώσσας, οι δυο τους κατάφεραν να μοιραστούν τόσα πολλά που συνειδητοποίησαν ότι έχουν την ίδια κοσμοθεωρία, κι ενώ ο Άγγελος μετά από τη γνωριμία τους ταξίδεψε στην Αίγυπτο, μόλις επέστρεψε σύναψαν σχέση η οποία σύντομα οδήγησε σε γάμο.

Το 1907 ταξίδεψαν στο Bar Harbor των ΗΠΑ, ώστε να γνωρίσει ο Άγγελος την οικογένειά της αλλά και να παντρευτούν.

Το ζεύγος αρχικά διέμεινε στη Λευκάδα, όπου η Eva μπόρεσε να γνωρίσει εκτός από την οικογένειά του, την ποίησή του, και μέσα από τις συζητήσεις τους για τον πολιτισμό και την ειρήνη, ανέπτυξαν σε βάθος το όραμα του Άγγελου για την Δελφική Ιδέα, ένα όραμα στο οποίο η Palmer υπήρξε τελικά αρωγός και συμπαραστάτης.

Η πορεία μέχρι την Δελφική Ιδέα

Το 1907, στο ταξίδι του στην Αίγυπτο, το οποίο πραγματοποίησε για να επισκεφθεί τον μεγαλύτερο αδελφό του που εργαζόταν εκεί, σε μία εκδρομή που έκανε στη Λιβυκή Έρημο έγραψε την ποιητική σύνθεση Αλαφροϊσκιωτος.

Η σύνθεση αυτή, είναι ένας ύμνος στην ελληνική φύση, γραμμένος με πρωτότυπους στίχους. Κυκλοφόρησε το 1909, αποτέλεσε μεγάλο εκδοτικό γεγονός και έχει αναγνωριστεί ως σταθμός στην ιστορία της νεοελληνικής ποίησης.

Έως το 1910, το ζευγάρι Palmer-Σικελιανός εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ανέπτυξε δεσμούς με τους φιλολογικούς κύκλους, ενώ λίγο καιρό μετά γεννήθηκε ο μονάκριβος γιος τους, ο Γλαύκος.

Το ίδιο διάστημα, πήρε μέρος στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου και το 1911 δημοσίευσε το Δελφικό Ύμνο και αναχώρησε με την οικογένειά του για το Παρίσι.

Ακολούθησε η περίοδος των Βαλκανικών Πολέμων, κατά την οποία ο Σικελιανός επιστρατεύτηκε και συμμετείχε στους αγώνες, ως απλός στρατιώτης στο μέτωπο της Ηπείρου, όπου και έγραψε αρκετά πατριωτικά ποιήματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν σε διάφορα έντυπα, όπως επίσης έγραψε και την ποιητική συλλογή Στίχοι.

Το αμέσως επόμενο διάστημα, τον κυρίευσε μια έντονη εσωτερική αναζήτηση, που τον οδήγησε στην έκδοση των τεσσάρων τόμων της ποιητικής συλλογής Πρόλογος στη Ζωή, η οποία ολοκληρώθηκε αρκετό καιρό μετά με τη Συνείδηση της Προσωπικής Δημιουργίας.

Η τριετία 1917 – 1920, χαρακτηρίστηκε από τα ποιήματα Το Πάσχα των Ελλήνων και Μήτηρ Θεού, ενώ παράλληλα είχε συνάψει διάφορες συνεργασίες του με λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. 

Η φιλία με τον Καζαντζάκη

Το 1914, όταν επέστρεψε στην Αθήνα, πρωτοσυνάντησε τον συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη με τον οποίο ανέπτυξε μια έντονη συμπάθεια και συνδέθηκε μαζί του με μια βαθιά φιλία. Οι δυο τους ανέπτυξαν διάφορες θεωρίες για την τέχνη, την ζωή και την πολιτική, και μάλιστα σε μια κρίσιμη πολιτικά περίοδο, δεν δίστασαν να τοποθετηθούν αμφότεροι δημοσίως υπέρ ενός συγκεκριμένου προσώπου, του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Μαζί έκαναν αρκετά ταξίδια, σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, αναζητώντας γνώσεις, απαντήσεις στις πνευματικές αναζητήσεις και πηγές έμπνευσης. Ο Σικελιανός είχε άφθονα οικονομικά μέσα και βρήκε με αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία να μελετά διαρκώς, να γράφει και να ταξιδεύει. Έτσι πραγματοποίησαν και το ταξίδι που στιγμάτισε την φιλία τους στο Άγιον Όρος, όπου διέμειναν για περίπου 40 μέρες.

 

Το 1923 οι δεσμοί φιλίας έσπασαν ξαφνικά και οι δυο τους βρέθηκαν ξανά μετά από 19 χρόνια, το 1942.

Η Δελφική Ιδέα

Το 1921, αφότου έχει περάσει ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και η Ρώσικη Επανάσταση να μην έχει ακόμα κοπάσει, με το βλέμμα στην Μικρασιατική εκστρατεία, ένιωθε πως έπρεπε επιτέλους να ολοκληρωθεί η Δελφική Ιδέα.

Η Δελφική Ιδέα βασίστηκε στην αναβίωση της Δελφικής Αμφικτυονίας και στην διάδοση του δελφικού ιδεώδους, το οποίο πρέσβευε την ειρήνη, τον πολιτισμό, την αγάπη και την δημιουργία.

Έτσι, άρχισε να σχεδιάζει την δημιουργία ενός παγκόσμιου πνευματικού κινήματος που θα μπορούσε να εκμηδενίσει τις αντιθέσεις των λαών και για τον σκοπό αυτό, με την οικονομική συνεισφορά της συζύγου του, έδωσε μεγάλο αριθμό διαλέξεων και δημοσίευσε διάφορες μελέτες και άρθρα, για να υποστηρίξει την ιδέα του.

Ο σκοπός του ήταν να μπορούν διαφορετικοί άνθρωποι να βρεθούν όλοι μαζί στον ίδιο χώρο και μέσω της τέχνης να επιχειρήσουν να ενισχύσουν την αρμονία ανάμεσα στις διαφορετικές εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις.

Το 1924 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στους Δελφούς για να μπορούν να κάνουν τις απαραίτητες προεργασίες για την υλοποίηση της ιδέας. Εκεί, με δική του πρωτοβουλία, πραγματοποιήθηκαν στο μελλοντικό Διεθνές Κέντρο των Δελφών, διάφορες συναθροίσεις διανοούμενων από όλο τον κόσμο.

Οι κόποι και οι προσπάθειές του απέδωσα τελικά το 1927 όταν και εγκαινιάστηκαν οι Δελφικές γιορτές, μια διοργάνωση που γνώρισε πραγματικά μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα και είχε μεγάλη απήχηση στο εξωτερικό.

Οι θεατρικές παραγωγές που παρουσιάστηκαν κατά τις Δελφικές γιορτές άφησαν εποχή και έφεραν τον κόσμο πιο κοντά στην ιδέα της Δελφική Ένωση, το κίνημα για τη συναδέλφωση των λαών όπως και του Δελφικού Πανεπιστημίου, το οποίο σκόπευε να συνθέσει έναν ενιαίο μύθο με τις παραδόσεις όλων των λαών.

Δυο χρόνια αργότερα η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για την προσπάθειά του να αναβιώσει τους αγώνες.

Τρία χρόνια μετά την πρώτη διοργάνωση, έλαβε χώρα η δεύτερη, παρουσία πολιτικών παραγόντων αυτή την φορά. Η προσέλευση και η συζήτηση ήταν εξίσου μεγάλη με την πρώτη φορά και όλα έδειχναν πως έχει τα φόντα να γίνει διεθνής θεσμός.

Έτσι, με κρατική μέριμνα, μέσα στα επόμενα 2 έτη, ιδρύθηκε επίσημα η Δελφική Ένωση και αφού  ο Σικελιανός ήρθε σε επαφή με τους Goncourt και Valéry στο Παρίσι, επέστρεψε στην Ελλάδα και εξέδωσε εκπαιδευτική διακήρυξη για τη Δελφική Ένωση και το βιβλίο Δελφική Ιδέα.

Το μεγαλόπνοο και αρκετά φιλόδοξο εγχείρημα του Σικελιανού, εντέλει οδήγησε στην οικονομική καταστροφή της οικογένειας Palmer-Σικελιανός καθώς και στο διαζύγιο, με την Palmer να αναχωρεί για τις ΗΠΑ.

Η Eva Palmer ξαναεπισκέφθηκε την Ελλάδα μετά τον θάνατο του ποιητή.

Τα επόμενα βήματα 

Αυτήν την εποχή, και για αρκετά χρόνια μετά, η έμπνευση για δημιουργία έρχεται από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, τη μυθολογία, το μυστικισμό, τη θρησκεία και την ιστορία. Ο λόγος και γραφή εξιστορούν το παρελθόν με ζοφερές εικόνες και ηχηρά μηνύματα.

Το 1938, γνωρίζει κι ερωτεύεται βαθιά την Άννα Καραμάνη, η οποία ήταν σύζυγος του φυματιολόγου Γεωργίου Καραμάνη. Ο μεγάλος και φλογερός έρωτας ξεπέρασε τα εμπόδια και οι δυο τους έγιναν επίσημα σύζυγοι μετά από μια διετία, έχοντας λάβει την συγκατάθεση των πρώην συζύγων τους, της Palmer και του Καραμάνη. 

Το 1939 έλαβε το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο για το έτος 1938, για το σύνολο του έργου του.

Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940 ο Σικελιανός προσυπέγραψε, μαζί με άλλους Έλληνες των τεχνών και των γραμμάτων, την Έκκληση των Ελλήνων διανοουμένων προς τους διανοούμενους του Κόσμου, η οποία διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη και προκάλεσε επανάσταση συνειδήσεων.

Από την Γερμανική κατοχή έως το τέλος

Στην Γερμανική κατοχής, ο Σικελιανός, όπως σε κάθε άλλη εθνική απειλή, συμμετείχε στους αγώνες αλλά αυτή τη φορά εκτός του πεδίου μάχης, ξεσηκώνοντας την πνευματική αντίσταση του λαού, γράφοντας και βγάζοντας κρυφά σε κυκλοφορία τα Ακριτικά.

Η ποίησή του αυτή την περίοδο, απέκτησε κοινωνική χροιά και ύφος τραγωδίας, με κορυφαία εκδήλωση αντίστασης, το ποίημα Ηχήστε οι σάλπιγγες συνοδεία του λόγου που εκφώνησε στην κηδεία του Κωστή Παλαμά, στις 28 Φεβρουαρίου του 1943, μια κηδεία που εξελίχθηκε σε λαικό συλλαλητήριο.

Δείτε επίσης » Κωστής Παλαμάς: Ο κορυφαίος ποιητής με τις 14 υποψηφιότητες για Νόμπελ

Από το 1943 μέχρι το 1945 ήταν πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών και μέλος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Το 1945 ήταν υποψήφιος με τον Καζαντζάκη για την Ακαδημία Αθηνών, αλλά  αντ’ αυτών εξελέγη ο Σωτήρης Σκίπης.

Το 1946 προτάθηκε για Νόμπελ Λογοτεχνίας, όπως και ο Καζαντζάκης, μετά από πρωτοβουλία σημαντικών προσωπικοτήτων των γραμμάτων αλλά οι υποψηφιότητές τους ουσιαστικά εξοστρακίστηκαν από την Ελληνική κυβέρνηση, η οποία εξέφρασε ότι με την βράβευσή τους, θα επιβραβευόταν η Αριστερά.

Σε αυτή την περίοδο υπήρξε άλλες 4 φορές υποψήφιος για Νόμπελ Λογοτεχνίας:

  • Το 1947, πάλι με παράλλη πρόταση για τον Νίκο Καζαντζάκη.
  • Το 1948, προτάθηκε να μοιραστεί το βραβείο ανάμεσα στον Σικελιανό και τον Thomas Stearns Eliot, αλλά η πρόταση απορρίφθηκε.
  • Το 1949, προτεινόμενος από μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας και το 1950, προτεινόμενος είτε ως μοναδικός υποψήφιος από την Ελληνική Εταιρεία Λογοτεχνών είτε και πάλι σε συνδυασμό με τον Καζαντζάκη.

Συνολικά προτάθηκε για Νόμπελ Λογοτεχνίας 9 φορές

Οδεύοντας προς το τέλος της ζωής του, ο Άγγελος Σικελιανός είχε αρκετά σοβαρά προβλήματα υγείας να αντιμετωπίσει μετά από χρόνια ημιπληγία αλλά και φτώχεια. Στις 4 Ιουνίου 1951, ένα λάθος της οικιακής βοηθού, η οποία αντί για φάρμακο του χορήγησε απολυμαντικό, τον οδήγησε στο νοσοκομείο, με σοβαρά εγκαύματα στα αναπνευστικά όργανα.

Η τραγική φιγούρα του μεγάλου καλλιτέχνη, σαν από αρχαία τραγωδία βγαλμένη, λίγες μέρες μετά, στις 19 Ιουνίου 1951, άφησε την τελευταία πνοή, έπειτα από πολυήμερη νοσηλεία, και ετάφη στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών.

Το Μουσείο Άγγελου Σικελιανού

Το μουσείο Άγγελου Σικελιανού, άνοιξε τις πόρτες του στις 6 Οκτωβρίου 2017, βρίσκεται στην Λευκάδα και είναι το σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο μεγάλος μας ποιητής.

Η οικία αγοράστηκε το 2009 από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, στο πλαίσιο της πολιτικής Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ανακαινίστηκε και διαμορφώθηκε ώστε να γίνει ένας πρωτοποριακός μουσειακός χώρος ενώ δίπλα στο μουσείο βρίσκεται και το κηποθέατρο Άγγελος Σικελιανός, χώρος ο οποίος παραδόθηκε στο Δήμο Λευκάδας. 

Τα εκθέματα – τεκμήρια του έργου του και της ζωής του, δώρισαν στο μουσείο μεγάλοι συλλέκτες, ενώ άλλα φιλοξενούνται με περιοδικές εκθέσεις από μεγάλα μουσεία και φορείς της χώρας. 

Ο σκοπός της δημιουργίας του είναι η διάδοση της παρακαταθήκης του Άγγελου Σικελιανού στις νεότερες γενιές και η συμβολή στην διαχρονική επιβίωση του έργου του. Επομένως, στο μουσείο παρουσιάζονται και αναλύονται, η διαδρομή της ζωής του και η διεθνούς εμβέλειας λογοτεχνική προσωπικότητά του.

Στον χώρο αυτό, ο επισκέπτης ταξιδεύει σε κάθε πτυχή της ζωής και του έργου του, ενώ μέσα μέσα από την πρωτοποριακή αρχιτεκτονική και μουσειολογική προσέγγιση, αναδεικνύεται το έργο μια ομάδας διακεκριμένων επιστημόνων.

Είναι το πρώτο μουσείο της Ελλάδας το οποίο δεν ειναι απλά ένα μουσείο ενθυμημάτων.

Το πολιτιστικό αυτό δημιούργημα ξεπερνά τα μουσεία ενθυμάτων, καθώς είναι μουσείο πνευματικής δημιουργίας που χαρακτηρίζει την προσωπικότητα που εκτίθεται και πρωτοτυπεί παρουσιάζοντας:

  • Τον πυρήνα του συνολικού έργου του εθνικού ποιητή.
  • Ερμηνείες και παρουσιάσεις των καταβολών του λογοτεχνικού του έργου.
  • Τη σύνδεση του συνολικού ποιητικού έργου του με τις ιδέες και τις πράξεις του (Δελφικές Εορτές) και τη πολιτική στάση του.
  • Τον άνθρωπο πίσω απο τον καλλιτέχνη καθώς και τη σχέση του με τις γυναίκες της ζωής του Εύα και Άννα.
  • Την ζωή του εντός ελληνικής και διεθνούς πραγματικότητας.

Οι νοηματικές, αρχιτεκτονικές και εκθεσιακές μελέτες και επιβλέψεις έκαναν οι καθηγητές του Α.Π.Θ. Ματούλα Σκαλτσά και Πάνος Τζώνος με τους συνεργάτες τους, την επιστημονική εποπτεία της έρευνας είχε η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθηνά Βογιατζόγλου, ενώ τη μελέτη αποκατάστασης έκανε ο καθηγητής του Ε.Μ.Π. Παναγιώτης Τουλιάτος με τους συνεργάτες του.


Ο Άγγελος Σικελιανός με τον ελεύθερο στίχο και το ελεύθερο πνεύμα, παρήγαγε λογοτεχνικό το οποίο όχι απλά βασίστηκε αλλά υπηρέτησε τη μεγαλόπνοη κοσμοθεωρία του. Ο ρόλος του ξεπέρασε εκείνο του ποιητή και τον έκανε θιασώτη ιεραπόστολο μιας πανανθρώπινης ιδεολογίας, η οποία ξεπερνούσε τα στεγανά, τους τοίχους και τα σύνορα.

Ο θαυμαστός κόσμος των γραμμάτων στον οποίο εντάχθηκε από παιδί, ενσωμάτωσε την επανασύνδεση του ανθρώπου με την ενιαία ψυχοσωματική υπόσταση και τον κατέστησαν ονειροπόλο, οραματιστή, φιλειρηνικό, ηγέτη, μέγα δημιουργό. Οι ιδέες του διαδόθηκαν στα πέρατα της γης και για λίγο όλοι έζησαν το μεγαλείο της ψυχής του.

Ήταν ένας δημιουργός γεμάτος αγάπη για την ζωή, την φύση και τους ανθρώπους. Τα κείμενά του πλέουν στα ρεύματα του ρομαντισμού, του αισθητισμού, του συμβολισμού κι έχουν πυξίδα τους, τους αρχαίους Έλληνες ποιητές και φιλοσόφους, με τελικό ταξίδι την γαλήνη της ψυχής, δίπλα στο πάθος για ζωή, απέναντι από διαφορές και εντάσεις…

Κοινοποιήστε
Διαμαντούλα Χατζηαντωνίου
Απόφοιτη ΙΕΚ Οικονομίας & Διοίκησης και πιστοποιημένη Δημοσιογράφος διαδικτύου, με συμμετοχές σε πολλά σεμινάρια ποικίλου ενδιαφέροντος και κατευθύνσεως. Έχει λάβει το πρώτο βραβείο ποίησης στην Θεσσαλία, σε μαθητικό διαγωνισμό. Δραστηριοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, ως ραδιοφωνική παραγωγός, αρθρογράφος καλλιτεχνικών ειδήσεων και ερασιτέχνης ηθοποιός. Θρέφει μεγάλη αγάπη για τις τέχνες, την φύση, την φιλοσοφία και την ψυχολογία ενώ αφιερώνει αρκετό χρόνο σε θέματα κοινωνικής και ιστορικής φύσεως. Αγαπημένη της ερώτηση: Γιατί; Αγαπημένο μότο: Αξίζει να βρίσκεις λόγους να γελάς