Κωνσταντινούπολη. Ένας τόπος με μεγάλη ιστορία, ένας τόπος στον οποίο κατά το παρελθόν “χύθηκε” πολύ αίμα. Η Άλωση της Πόλης, που έγινε στις 29 Μαΐου του 1453, ήρθε ως κατάληξη μιας μακράς πορείας αποσύνθεσης του κράτους και παράλληλης ανάδειξης των Οθωμανών.
Η πολιορκία της ξεκίνησε στις αρχές Απριλίου της ίδιας χρονιάς από τους Οθωμανούς. Ύστερα από 567 χρόνια, ποιος μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για την αλήθεια των γεγονότων που έγιναν τότε, ειδικά όταν για έναν λαό έχει τόσο μεγάλη σημασία…
__________________________________
Τα χρόνια πριν την άλωση
Το Βυζάντιο μετά την άλωση του από τους Σταυροφόρους το 1204 δεν μπόρεσε να επανέλθει στην προ της Σταυροφορίας κατάστασή του. Ωστόσο, μέχρι και τον πόλεμο της Παλαιολόγειας δυναστείας, που έγινε στα μέσα του 14ου αιώνα, υπήρχε μια αξιόλογη εδαφική επέκταση, η οποία περιελάμβανε σημαντικούς πόρους.
Παράλληλα την ίδια περίοδο η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξαπλώνεται ραγδαία και από ένα μικρό κρατίδιο καταλήγει σε μια Αυτοκρατορία με μεγάλη δύναμη στα χέρια της.
Τον 15ο αιώνα, και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 1448, πέθανε ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ή ο Παλαιολόγος και τον διαδέχτηκε ο αδερφός του Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος.
Ο αυτοκράτορας είχε πολλά προσόντα και το βασικό του μέλημα, όταν ανέβηκε στο θρόνο, ήταν ο προσεταιρισμός των Βαλκανικών δυνάμεων. Ήθελε να αντιμετωπίσει τους Οθωμανούς, αν και αυτή την περίοδο η αυτοκρατορία είχε μεγάλη δύναμη στα χέρια της.
Από την άλλη πλευρά, το 1451 πεθαίνει ο σουλτάνος Μουράτ Β’ και τον διαδέχτηκε ο γιος του Μωάμεθ Β’. Ο Μωάμεθ Β’ από την αρχή της θητείας του άρχισε να προγραμματίζει την επίθεση και την εξάπλωση του προς την Κωνσταντινούπολη.
Η πρόφαση για να ξεκινήσει αυτή η αναμέτρηση ήταν η αποστολή αντιπροσώπου από τη Κωνσταντινούπολη στο σουλτάνο για να του υπενθυμίσει ότι στη Πόλη παραμένει φρουρούμενος ο πρίγκιπας Ορχάν, ο οποίος ήταν διεκδικητής του Οθωμανικού θρόνου, και ζητώντας τους διπλάσια χρήματα από αυτό που είχε συμφωνηθεί. Ο Μωάμεθ αρνήθηκε να πληρώσει το χρηματικό ποσό στον Παλαιολόγο.
Η προετοιμασία για την μάχη
Το πρώτο βήμα του Σουλτάνου ήταν να κατασκευάσει το 1452 ένα κάστρο στο Βόσπορο. Είχε πανηγυρικό χαρακτήρα αυτό το κάστρο για τους Οθωμανούς.
Οι πολίτες της Κωνσταντινούπολης καταλάβαιναν πλέον ότι ο χρόνος άρχισε να μετράει αντίστροφα για την μεγάλη μάχη. Γι’ αυτό τον λόγο κάποιοι προσπάθησαν να εμποδίσουν την κατασκευή του κάστρου, αλλά οι προσπάθειες τους ήτανε μάταιες.
Με το τέλος της κατασκευής του, ο σουλτάνος εγκατέστησε φρουρά 400 ανδρών, καθώς και κανόνια. Επίσης, ζήτησε κάθε πλοίο που θα περνούσε από το Βόσπορο να πληρώνει υποχρεωτικά δασμό. Υπήρχαν ωστόσο οι περιπτώσεις που τα πλοία δεν δέχτηκαν να πληρώσουν τους δασμούς και ο στόλος τους καταδικάστηκε σε θάνατο.
Παράλληλα, στη Κωνσταντινούπολη η κατάσταση ήταν άσχημη. Τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια και από τις επαρχίες κατέφθαναν κάτοικοι για να προσπαθήσουν να βρουν πόρους για την επισίτιση τους. Πίστευαν ότι η λύση στα προβλήματα τους θα ήταν η βοήθεια από την καθολική Ευρώπη.
Ο λαός και ο κλήρος ασκούσε πιέσεις απέναντι στον αυτοκράτορα για την μη ένωση των εκκλησιών. Ο Κωνσταντίνος ζήτησε από τον Πάπα να του στείλει ιερείς, που μέσω του λόγου θα μπορούσαν να πείσουν τον λαό της Κωνσταντινούπολης. Εν τέλει, τον Δεκέμβριο του 1452 κηρύχθηκε η ένωση αυτή.
Από τις αρχές του 1453 ο Μωάμεθ άρχισε να προετοιμάζεται για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης.
Εγκατέστησε στην Ανδριανούπολη στρατό 150.000 ανδρών και 400 πολεμικών πλοίων. Επίσης, αυτό που ξεχώριζε ήταν ένα τεράστιο κανόνι, του οποίου ο κατασκευαστής ήταν ένας Ούγγρος. Λέγεται ότι αυτός ο μηχανικός είχε πάει αρχικά στη Κωνσταντινούπολη να φτιάξει αυτό το σύγχρονο για την εποχή κανόνι, αλλά επειδή η Κωνσταντινούπολη δεν είχε τους πόρους για να τον πληρώσει, πήγε στον Μωάμεθ που του έδωσε τα τετραπλάσια χρήματα.
Η αρχή της μάχης
Απρίλιος του 1453.
Αρχικά, στις 2 Απριλίου κλείνει με αλυσίδα η είσοδος του Κεράτιου Κόλπου, καθώς καταστρέφονται οι γέφυρες της τάφρου που έκλειναν τις πύλες της πόλης. Στις 5 Απριλίου κατέφθασε ο Σουλτάνος στη Πόλη και άρχισε την πολιορκία με όλους τους τρόπους και όλα τα μέσα, από στεριά και θάλασσα.
Η Πόλη, από την άλλη, παρά τη μεγάλη της έκταση, μπόρεσε και αντέταξε μονάχα 4.773 άτομα χωρίς τους ξένους. Στις 6 Απριλίου ξεκίνησαν οι κανονιοβολισμοί εναντίον της. Την επόμενη μέρα ο σουλτάνος έστησε απέναντι από την πύλη του Αγίου Ρωμανού την σκηνή του, όπως ακριβώς την είχε στήσει και ο πατέρας του το 1422. Τα στρατεύματα του παρατάχθηκαν κατά μήκος των χερσαίων τειχών.
Στις 12 Απριλίου ξεκινά ξανά ο μαζικός βομβαρδισμός των τειχών της πόλης. Αλλά δεν είχε αποτέλεσμα αυτή η κίνηση, καθώς λόγω της βροχόπτωσης τα κανόνια γλιστρούσαν μέσα στις λάσπες. Τέλη Απριλίου, παρά τις συνεχείς επιθέσεις από στεριά και θάλασσα, δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα ακόμα για τους Οθωμανούς.
Μεταξύ 1-10 Μαΐου οι κανονιοβολισμοί συνεχίζονται αμείωτα. Οι Γενουάτες, σύμμαχοι των χριστιανών, προδίδουν τους αμυντικούς σχηματισμούς στους Οθωμανούς. Επιπλέον, αρχίζει να γίνεται αισθητή η έλλειψη τροφίμων μέσα από τα τείχη, καθώς και η εξάντληση του πολιορκημένου λαού.
Ένα μπριγκαντίνι (είδος πλοίου) με πλήρωμα 12 ανδρών, που ήταν μεταμφιεσμένοι σε Οθωμανούς εθελοντές, φεύγει από την Πόλη και κατευθύνεται προς το Αιγαίο ελπίζοντας ότι θα συναντήσουν βενετικά πλοία για να τους βοηθήσουν.
Στα μέσα Μαΐου οι Οθωμανοί προσπάθησαν να κάνουν τούνελ κάτω από τα τείχη, ωστόσο οι Βυζαντινοί, που λέγεται ότι είχαν επικεφαλής τον Γερμανό Γιόχαν Γκαρντ, εξουδετέρωσαν όλες τις επιθέσεις σ’ εκείνα τα σημεία.
Λέγεται πως στις 24 Μαΐου του ίδιου χρόνου, σε λιτανεία που πραγματοποιήθηκε στη Πόλη, γλίστρησε η εικόνα της Παναγίας από το βάθρο και με πολύ δυσκολία την έβαλαν ξανά στην θέση της. Ο καιρός ήταν πολύ άστατος με δυνατή βροχή και χαλάζι και κάποια παράξενα φώτα εμφανίστηκαν πίσω από τον τρούλο της Αγίας Σοφίας και από τα οθωμανικά στρατεύματα, σαν οιωνός.
Στις 29 Μαΐου του 1453 τα ξημερώματα ξεκινάει η φοβερή επίθεση των Οθωμανών.
Οι υπερασπιστές αντιστέκονταν σθεναρά απέναντι τους με κάθε τρόπο. Λίγο πριν την ανατολή του ηλίου από την ιστορική Κερκόπορτα οι πρώτοι Οθωμανοί εισβάλλουν στη Πόλη. Ο αυτοκράτορας δείχνοντας την αγάπη του για την Κωνσταντινούπολη πέταξε τα αυτοκρατορικά εμβλήματα και με άλλους γενναίους άνδρες όρμησαν προς τους εχθρούς. Από τότε δεν τον είδε ξανά κανείς.
Μέχρι το τέλος της ημέρας όλα είχαν τελειώσει, η Πόλη έπεσε στα χέρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σύμφωνα με τον βυζαντινό ιστορικό Κριτόβουλο: “[…] τρέχουν [οι Οθωμανοί στρατιώτες], άλλοι στα σπίτια των πλουσίων […] για να αρπάξουν […], άλλοι για να λεηλατήσουν τις εκκλησίες και άλλοι στα σπίτια των απλών ανθρώπων […] λεηλατώντας […], σκοτώνοντας, βρίζοντας, παίρνοντας αιχμαλώτους άνδρες, γυναίκες, παιδιά, γέρους, νέους, ιερείς, μοναχούς, με απλά λόγια ανθρώπους κάθε κατηγορίας και κάθε ηλικίας […]”.
Ο απολογισμός ήτανε τραγικός, χιλιάδες νεκροί και αιχμάλωτοι. Είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός, διότι οι πηγές της εποχής αναγράφουν διαφορετικές εκτιμήσεις.
Οι φανατικοί μουσουλμάνοι γκρέμιζαν τις Άγιες Τράπεζες από τους χριστιανικούς ναούς, σκόρπιζαν τα λείψανα των αγίων στους δρόμους και κατέστρεψαν τις εικονογραφίες και τα χειρόγραφα της εποχής. Άλλοι, βέβαια, τα άρπαζαν, γιατί ήξεραν την αξία τους ώστε να τα πουλήσουν αργότερα.
________________________________
Η σημασία της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης ήταν καθοριστικά σημαντική για την ιστορία του τόπου. Από πολύ παλιά έχει θεωρηθεί ορόσημο ανάμεσα στους μέσους και νεότερους χρόνους.
