Το πυρηνικό ατύχημα στο Chernobyl, στις 26 Απριλίου του 1986, θεωρείται η χειρότερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία και, μαζί με την αντίστοιχη καταστροφή στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011, έχει βαθμολογηθεί με 7 στην διεθνή πυρηνική κλίμακα ως γεγονός μέγιστης σοβαρότητας.
_______________________________________
Το Εργοστάσιο Παραγωγής Πυρηνικής Ενέργειας του Chernobyl βρίσκεται στην εγκαταλελειμμένη πλέον κωμόπολη Pripyat της Ουκρανίας και είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του το 1977 επί Σοβιετικής Ένωσης.
Σύμφωνα με επίσημες πηγές της KGB, από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του εργοστασίου σημειώθηκαν 32 ατυχήματα, τα περισσότερα μέχρι το 1981. Αν και μικρής έκτασης, αυτά τα ατυχήματα κατέδειξαν διάφορα κατασκευαστικά και λειτουργικά σφάλματα, καθώς και κρίσιμα θέματα ασφαλείας. Το 1982, υπήρξε πρόβλημα στον αντιδραστήρα Νο1 με αποτέλεσμα την απελευθέρωση σημαντικής ποσότητας ραδιενέργειας, όμως το γεγονός αποκρύφθηκε από την Σοβιετική Κυβέρνηση.
Εκτός από το γνωστό θανατηφόρο ατύχημα του 1986 με την έκρηξη του τέταρτου αντιδραστήρα, σημειώθηκε νέο ατύχημα και τον Οκτώβριο του 1991, όταν ξέσπασε πυρκαγιά στην τουρμπίνα του αντιδραστήρα Νο2. Ο αντιδραστήρας υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές και σύντομα έπαψε να λειτουργεί και αυτό σε μια περίοδο που το εργοστάσιο ακόμα λειτουργούσε.
Ο αντιδραστήρας Νο1 σταμάτησε να λειτουργεί το 1996, ενώ ο αντιδραστήρας Νο3 λειτούργησε μέχρι και το 2000. Το μεσημέρι της 15ης Δεκεμβρίου του 2000 το πυρηνικό εργοστάσιο σταμάτησε οριστικά την παραγωγή ενέργειας και μέχρι σήμερα η περιοχή ελέγχεται τακτικά από ειδικούς για την κατάσταση των εναπομείναντων ραδιενεργών στοιχείων.
Η δοκιμή που οδήγησε στο ατύχημα
Όπως μπορεί εύκολα κανείς να αντιληφθεί, οι πυρηνικοί αντιδραστήρες είναι από μόνοι τους εξαιρετικά επικίνδυνες κατασκευές. Οι πυρηνικές αντιδράσεις, που συμβαίνουν στον πυρήνα τους όσο λειτουργούν, έχουν αντίστοιχη δυναμική με αυτή μιας πιο αργής ατομικής βόμβας. Ακόμα και όταν παύσει η λειτουργία τους, χρειάζονται αρκετό χρόνο και συνεχή ψύξη με αέριο για να διασφαλιστεί μια ισορροπία στη θερμοκρασία.
Αν για κάποιο λόγο το σύστημα ψύξης σταματήσει ή δεν είναι αρκετό, τότε επέρχεται τήξη στον πυρήνα και σύντομα έκρηξη στον αντιδραστήρα, με την οποία θα απελευθερωθούν στο περιβάλλον καταστροφικές για τον άνθρωπο και τη φύση ποσότητες ραδιενέργειας, που μπορεί να επιφέρουν σοβαρής έκτασης μόλυνση διάρκειας χιλιάδων χρόνων.
Το 1986 στο Πυρηνικό Εργοστάσιο του Chernobyl λειτουργούσαν τέσσερις αντιδραστήρες RBMK-1000. Στις 25 Απριλίου είχε προγραμματιστεί δοκιμή του συστήματος ψύξης κατά την απενεργοποίηση του αντιδραστήρα Νο4 για ανάγκες συντήρησης.
Οι χειριστές θα ακολουθούσαν μια ελεγχόμενη διαδικασία για να βεβαιώσουν ότι το σύστημα ψύξης θα λειτουργούσε αποτελεσματικά την ώρα που η παραγωγή ισχύος του αντιδραστήρα θα έπεφτε.
Η δοκιμή ξεκίνησε, όπως είχε προγραμματιστεί, όμως η ισχύς του αντιδραστήρα άρχισε να πέφτει σε χαμηλότερα MW (Megawatt) από ότι έπρεπε. Αυτό δεν ήταν λάθος των χειριστών, που κατηγορήθηκαν αρχικά, αλλά σχεδιαστικό μειονέκτημα του ίδιου του αντιδραστήρα, που ήταν επιρρεπής σ’ αυτή την πιθανότητα.
Οι χειριστές προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μέχρι και παρεμβάλλοντας στην αυτόματη διαδικασία, με μόνο αποτέλεσμα η ισχύς να μειωθεί κι άλλο και ο αντιδραστήρας σχεδόν να απενεργοποιηθεί.
Συνεχίζοντας τις προσπάθειες η ισχύς αυξήθηκε ξανά, όμως αυτή η απότομη για το μηχάνημα αύξηση ισχύος επηρέασε τη ροή της διαδικασίας και είχε ως αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του πυρήνα. Αυτό προκάλεσε την πρώτη έκρηξη της μοιραίας μέρας δημιουργώντας ζημιές στις ράβδους ελέγχου και τους σωλήνες ψύξης, που οδήγησαν σε επιπλέον μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στον αντιδραστήρα.
Στη δεύτερη έκρηξη που ακολούθησε, το περίβλημα του πυρήνα καταστράφηκε και με τον αντιδραστήρα παραδομένο πλέον στις φλόγες σκορπίστηκαν στην ατμόσφαιρα ανεξέλεγκτα μεγάλα ποσοστά ραδιενέργειας.
Δυστυχώς το προσωπικό του εργοστασίου δεν ήταν επαρκώς εκπαιδευμένο για τέτοιου μεγέθους ζημιά και πλήρωσε με τη ζωή του την απόφαση να μείνουν στο χώρο και να προσπαθήσουν να λύσουν το πρόβλημα εκτιμώντας λάθος το μέγεθος του.
Μέσα σε λίγα λεπτά οι εργαζόμενοι έλαβαν μοιραίες δόσεις ραδιενέργειας, αφού δεν φορούσαν καν προστατευτικές στολές, και όλοι τους πέθαναν υποφέροντας από σοβαρά τραύματα μέσα σε τρεις εβδομάδες.
Την ίδια τύχη είχαν και οι πυροσβέστες, που προσπάθησαν να σβήσουν τη φωτιά στην οροφή του σταθμού. Παρόλο που κατάφεραν να σταματήσουν την πυρκαγιά στις 5 περίπου το απόγευμα, πολλοί από αυτούς εκτέθηκαν σε φονικές δόσεις ραδιενέργειας χωρίς να έχουν επίγνωση της πραγματικής ποσότητάς της.
Ταυτόχρονα τα πυρωμένα υλικά στον πάτο του αντιδραστήρα άρχισαν να τρυπάνε το πάτωμα και να αναμιγνύονται με το τσιμέντο που έλιωνε δημιουργώντας ένα ραδιενεργό υγρό παρόμοιο με λάβα ηφαιστείου. Ομάδα στρατιωτών και εργατών στάλθηκαν σαν πρόβατα σε σφαγείο να μπουν υπογείως και να ανοίξουν τις θυρίδες αποστράγγισης του ραδιενεργού νερού, ώστε να εμποδίσουν μια φονική θερμική έκρηξη. Τα οχήματά τους παραμένουν μέχρι σήμερα σκορπισμένα στην περιοχή.
Όταν η αρμόδια κυβερνητική επιτροπή έφτασε στο εργοστάσιο του Chernobyl, δύο άνθρωποι είχαν ήδη σκοτωθεί και άλλοι 52 βρίσκονταν στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση.
Είχε περάσει ήδη μία μέρα από την ώρα της έκρηξης όταν αναγκάστηκαν να παραδεχθούν δημοσίως την καταστροφή του αντιδραστήρα και τα θανατηφόρα επίπεδα ραδιενέργειας και αποφάσισαν την εκκένωση της κοντινής πόλης του Πριπιάτ.
Η εκκένωση του Πριπιάτ ξεκίνησε το μεσημέρι της 27ης Απριλίου κρυφά από τα μάτια του υπόλοιπου κόσμου.
Οι κάτοικοι ενημερώθηκαν ψευδώς ότι η απομάκρυνσή τους θα είναι προσωρινή για περίπου τρεις ημέρες. Τους ζητήθηκε να κλείσουν τα φώτα, τις ηλεκτρικές συσκευές και όλα τα παράθυρα των σπιτιών τους και να πάρουν μαζί τους μόνο τα αναγκαία.
Έτσι οι 50.000 κάτοικοι της πόλης έφυγαν μέσα σε λίγες ώρες παίρνοντας λιγοστά από τα υπάρχοντά τους μαζί τους. Όμως δεν γύρισαν ποτέ.
Μέχρι και σήμερα τα εγκαταλελειμμένα κτίρια του Πριπιάτ παραμένουν όπως αφέθηκαν εκείνη την ημέρα, με όλα τα προσωπικά αντικείμενα των ανθρώπων, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν για πάντα την πόλη το 1986. Τίποτα δεν μπορεί να μετακινηθεί από το μέρος λόγω της ραδιενεργής μόλυνσης.
Οι φωτογραφίες και τα βίντεο, που έχουν τραβηχθεί σε προσβάσιμα σημεία της περιοχής μέχρι σήμερα, είναι πραγματικά συγκλονιστικά απεικονίζοντας έναν τόπο καταδικασμένα νεκρό και ταυτόχρονα γεμάτο ζωντανές γλυκόπικρες αναμνήσεις.
Οι καταστροφικές συνέπειες και ο ρόλος της σοβιετικής κυβέρνησης
Ο αντιδραστήρας μετά το σβήσιμο της φωτιάς καλύφθηκε με χιλιάδες τόνους άμμου, μόλυβδου και βορικού οξέους, που ρίχτηκαν από ελικόπτερα τις επόμενες εβδομάδες. Μέχρι τον Δεκέμβριο, περίπου 8 μήνες μετά, ο αντιδραστήρας και το φονικό του περιεχόμενο σφραγίστηκε με τσιμέντο. Το 2017 προστέθηκε ένα μεγαλύτερο περίβλημα στον αντιδραστήρα για διασφάλιση της διαρροής του τοξικού περιεχομένου του.
Από την πρώτη όμως μέρα του δυστυχήματος η διαρροή ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα προχώρησε ανεξέλεγκτα και με τη βοήθεια του αέρα επεκτεινόταν επί εννέα μέρες τόσο στις περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης, όσο και στο 40% των περιοχών της Ευρώπης, προτού τελικά περιοριστεί στις 4 Μαΐου του 1986.
Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που επέκτεινε τις συνέπειες της καταστροφής ήταν η γνωστή μυστικοπάθεια του σοβιετικού κυβερνητικού καθεστώτος. Η Κυβέρνηση του Λένιν είχε την τάση να ελέγχει απολυταρχικά τις πληροφορίες που μεταδίδονταν στα μέσα ενημέρωσης αποκρύπτοντας αρνητικά ή και εγκληματικά γεγονότα για να διασφαλιστεί η “καλή εικόνα” του καθεστώτος.
Εξαιτίας αυτής της μυστικοπάθειας της κυβέρνησης, το μέγεθος της καταστροφής άργησε πολύ να γίνει γνωστό δημοσίως και τα πραγματικά στοιχεία απολογισμού της δεν μπορούν να εξακριβωθούν, καθώς η καταγραφή τους ήταν εξαρχής ελλιπής.
Κι όσο η Σοβιετική Κυβέρνηση προσπαθούσε να κρύψει το πρόβλημα, το φονικό ραδιενεργό νέφος επεκτεινόταν πάνω από την Ευρώπη.
Το πρωί της 28ης Απριλίου το ραδιενεργό νέφος που έφτασε στη Σουηδία, ενεργοποίησε τους συναγερμούς στον πυρηνικό σταθμό του Forsmark, που αμέσως ειδοποίησε την κυβέρνηση. Η Σοβιετική κυβέρνηση αρνήθηκε αρχικά την ύπαρξη κάποιου προβλήματος και παραδέχτηκε την έκρηξη στο Chernobyl μόνο όταν η κυβέρνηση της Σουηδίας απείλησε ότι θα σημάνει επίσημα διεθνή συναγερμό.
Η Σουηδία ήταν αυτή που γνωστοποίησε πρώτη στο παγκόσμιο κοινό τις ενδείξεις των συνεπειών της ραδιενέργειας στις χώρες που είχε ήδη εξαπλωθεί.
Το μέγεθος του ατυχήματος έγινε γνωστό παγκοσμίως όταν πλέον πάνω από 100.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν περιοχές σε ακτίνα ως και 30 χιλιομέτρων από το εργοστάσιο. Ακόμα και ειδικοί επιστήμονες και μέλη του καθεστώτος αρνούνταν να παραδεχθούν ακόμα και στους εαυτούς τους το τελεσίδικο μέγεθος της καταστροφής.
“Κάθε ψέμα που λέμε συνεπάγεται ένα χρέος προς την αλήθεια. Αργά ή γρήγορα, αυτό το χρέος θα πληρωθεί.”
Στην πρώτη επίσημη έκθεση για το ατύχημα τον Αύγουστο του 1986 οι ευθύνες αποδόθηκαν σε λάθος κινήσεις, πειραματισμούς και παραβιάσεις των κανόνων ασφαλείας από τους χειριστές.
Βέβαια το προσωπικό δεν είχε την κατάλληλη εμπειρία και εκπαίδευση να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί το πρόβλημα και προσπάθησε να κάνει ό,τι θεωρούσε καλύτερο για να προλάβει το κακό. Επίσης η σοβιετική κυβέρνηση σχεδόν δεν αναφέρθηκε στα τεχνικά προβλήματα στους αντιδραστήρες και για μεγάλο διάστημα επικρατούσε η άποψη ότι το ατύχημα ήταν λάθος και ευθύνη των χειριστών.
Τον Ιούλιο του 1987 η κυβέρνηση διεξήγαγε δικαστήριο, στο οποίο κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν ως υπεύθυνοι έξι υπάλληλοι του εργοστασίου (ο αναπληρωτής διευθυντής μηχανικών Anatoly S. Dyatlov, ο διευθυντής του εργοστασίου Viktor P. Bryukhanov, ο επικεφαλής μηχανικός Nikolai M. Fomin, ο διευθυντής βάρδιας του αντιδραστήρα Νο4 Boris V. Rogozhin, ο προϊστάμενος Aleksandr P. Kovalenko και ο επιθεωρητής Yuri A. Laushkin).
Οι κατηγορίες εναντίον του προσωπικού θεωρήθηκαν τελικά εσφαλμένες μετά από νέα εξέταση της υπόθεσης το 1992, που στηρίχθηκε σε δεδομένα του αρχείου της KGB σχετικά με τα λειτουργικά προβλήματα που υπήρχαν ήδη στους αντιδραστήρες. Οι κινήσεις διαχείρισης του προβλήματος από τους χειριστές, παρά τις παραβιάσεις κανονισμών, δεν συνέβαλαν στο μέγεθος του ατυχήματος, καθώς περισσότερο οι ίδιοι οι κανόνες λειτουργίας και οι κατασκευές ήταν εξαρχής προβληματικές.
Επιπτώσεις στους ανθρώπους και τη φύση
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το ραδιενεργό υλικό που απελευθερώθηκε από το Chernobyl ήταν περίπου τέσσερις εκατοντάδες φορές μεγαλύτερο από αυτό των ατομικών εκρήξεων των βομβαρδισμών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι το 1945. Επίσης η ποσότητα ραδιενέργειας ήταν ουσιαστικά περίπου σε ποσοστό 1/100 της συνολικής ποσότητας ραδιενέργειας, που προκάλεσαν οι δοκιμές πυρηνικών όπλων την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (1950-1960).
Μελέτες υποστηρίζουν ότι περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι είναι πιθανό να επηρεάστηκαν από την ακτινοβολία. Πολλές χώρες πάντως προσπάθησαν να μην προκαλέσουν ανησυχία στους πολίτες τους αποκρύπτοντας μέρος του κινδύνου και ορισμένες απαγορεύοντας μόνο την εισαγωγή κάποιων τροφίμων.
Ευρωπαϊκή Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Σουηδία, Φινλανδία, Νορβηγία, Γερμανία, Αυστρία, Πολωνία, Βουλγαρία, Ρουμανία δέχτηκαν τις μολυσματικές συνέπειες του ραδιενεργού νέφους. Η Λευκορωσία ήταν η πιο βαριά πληγείσα χώρα λαμβάνοντας περίπου το 60% της μόλυνσης από το τραγικό ατύχημα.
Οι καιρικές συνθήκες σκόρπισαν ακανόνιστα το ραδιενεργό υλικό πάνω από τις ευρωπαϊκές χώρες προκαλώντας ραδιενεργές βροχοπτώσεις, που μόλυναν το νερό σε διάφορες περιοχές τόσο πάνω στη γη, αλλά και υπογείως.
Ο ποταμός του Pripyat, που βρίσκεται δίπλα στο πυρηνικό εργοστάσιο του Chernobyl, τροφοδοτεί το μεγαλύτερο σύστημα των ευρωπαϊκών υδάτων και συνεπώς ο κίνδυνος μόλυνσης, στον οποίο εκτέθηκε το πόσιμο νερό κυρίως των γύρω περιοχών, κράτησε για μήνες.
Η μόλυνση των ψαριών προκάλεσε κατά περιόδους ανησυχία σε διάφορες από τις χώρες που προσβλήθηκαν, αλλά σε κάθε περίπτωση θεωρήθηκαν σοβαρότερες οι συνέπειες της ραδιενέργειας στην επιφάνεια της γης, στη χλωρίδα και την πανίδα.
Τέσσερα τετραγωνικά χιλιόμετρα πευκοδάσους στην περιοχή του Chernobyl κάηκαν ακαριαία δίνοντας στο άλλοτε πράσινο ένα κόκκινο-καφέ χρώμα, που του έδωσε από τότε την ονομασία “Κόκκινο Δάσος” (“Red Forest”). Τα περισσότερα τοπικά προϊόντα απαγορεύτηκαν για αρκετό διάστημα, ενώ το μεγαλύτερο πρόβλημα σημειώθηκε στα γαλακτοκομικά.
Πολλά ζώα αρρώστησαν και πέθαναν εξαιτίας της ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα και κάποια σταμάτησαν την αναπαραγωγή. Επίσης υπάρχουν μαρτυρίες ότι από το 1986 ως το 1990 γεννήθηκαν κάποιες εκατοντάδες ζώα με σοβαρές παραμορφώσεις στα άκρα, το κεφάλι και ορισμένες νευρώσεις.
Η εκτροφή διάφορων ζώων μειώθηκε σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, ώστε να αποφευχθεί η είσοδος μολυσμένου κρέατος στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα και πολλοί από τους περιορισμούς διήρκεσαν έστω και συγκυριακά μέχρι και μετά το 2000.
Μετά το πυρηνικό ατύχημα, 237 άτομα υπέφεραν ως ασθενείς οξείας ακτινοβολίας, εκ των οποίων 31 πέθαναν εντός των τριών πρώτων μηνών. Οι μόνοι γνωστοί θάνατοι, που έχουν βασική αιτία το ατύχημα, είναι αυτοί των εργαζομένων της μοιραίας βάρδιας και των πυροσβεστών, που υπέστησαν εκτενή εγκαύματα δευτέρου βαθμού σε όλο τους το σώμα.
Γενικότερα κάποιος ακριβής αριθμός θανάτων με αιτία το ατύχημα δεν είναι δυνατό να καταγραφεί.
Οι επίσημες εκθέσεις του Οργανισμού Υγείας υποστηρίζουν ότι η θνησιμότητα από καρκίνο λόγω του ατυχήματος δεν αυξήθηκε σημαντικά και υπολόγισαν ότι οι θάνατοι από καρκίνο, που προκαλούνται από το Chernobyl, θα φτάσουν κατά προσέγγιση τον αριθμό των 4.000 ατόμων στα 5 εκατομμύρια του πληθυσμού των μολυσμένων περιοχών.
Παρόλο που τα πρώτα χρόνια σημαντικό μέρος κατοίκων υποστήριζε ότι υπέφεραν από ασθένειες και γενετικά θέματα εξαιτίας της ραδιενέργειας, η προσπάθεια κάλυψης της σοβιετικής κυβέρνησης δεν άφησε να καταγραφούν επίσημα έγκυρα και ολοκληρωμένα στοιχεία.
Κυρίως προληπτικά και λόγω φόβου συνεπειών της ραδιενέργειας στα νεογέννητα, σε διάφορες χώρες της Ευρώπης αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των εκτρώσεων.
Υπολογίζεται ότι περίπου 150.000 υγιείς εγκυμοσύνες σε όλο τον κόσμο κατέληξαν σε αμβλώσεις λόγω φόβου των γονιών που τις αιτήθηκαν. Περισσότερες από 2.000 αμβλώσεις πραγματοποιήθηκαν γι’ αυτό τον λόγο σε Ελλάδα και Ιταλία.
Οι επιστήμονες χαρακτήρισαν αυτόν τον φόβο μη δικαιολογημένο υποστηρίζοντας μετά από διεξοδικές σχετικές έρευνες ότι πιθανές γενετικές ανωμαλίες δεν μπορούν να συσχετιστούν άμεσα με το ατύχημα. Έριξαν επίσης την ευθύνη στα μέσα ενημέρωσης και τις “φουσκωμένες” ιστορίες τους για την μαζική τρομοκρατία των πολιτών και τις συνέπειές της.
Οι οικονομικές συνέπειες του πυρηνικού δυστυχήματος ήταν προφανώς τεράστιες στις πληγείσες περιοχές και κράτησαν για αρκετά χρόνια.
Επιπτώσεις στην Ελλάδα
Η είδηση για το πυρηνικό ατύχημα έφτασε στην Ελλάδα τρεις ημέρες αργότερα και αρχικά τα μέσα ενημέρωσης προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους πολίτες ότι δεν υπήρχε κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.
Το ραδιενεργό νέφος έφτασε πάνω από τη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία στις 2 Μαΐου και μέσα σε μια μέρα εξαπλώθηκε σχεδόν σε όλη την χώρα. Τα υψηλότερα ποσοστά σημειώθηκαν στις 6 Μαΐου, πριν η ραδιενέργεια αρχίσει επιτέλους να μειώνεται.
Σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία, τα ποσοστά ασθενειών δεν επηρεάστηκαν από τη ραδιενέργεια που έφτασε στη χώρα, ενώ πάνω από 1000 περιπτώσεις καρκίνου μέχρι το 1996 θεωρούνται ότι μπορεί να οφείλονται εν μέρη στο πυρηνικό ατύχημα, καθώς δεν δικαιολογούνται από το ιατρικό ιστορικό των ασθενών.
Ίσως το χειρότερο αντίκτυπο του Chernobyl στην Ελλάδα ήταν οι 2.500 εκτρώσεις, που έγιναν το 1986 από γονείς που φοβήθηκαν τις πιθανές επιπτώσεις της ραδιενέργειας στα έμβρυα.
Φυσικά, για άλλη μια φορά, η ηγεσία της Ελλάδας βρέθηκε σε κομματική αντιπαράθεση με αφορμή το γεγονός. Η αριστερά ακολουθώντας το μοτίβο κάλυψης της Κυβέρνησης Λένιν προσπαθούσε να πείσει ότι το γεγονός δεν ήταν σοβαρής σημασίας, όπως διέδιδε η Δύση, ενώ η πλευρά της δεξιάς την κατηγορούσε για επικίνδυνη παραπληροφόρηση.
Έχει καταγραφεί χαρακτηριστικά το γεγονός ότι πρόσωπα της ΚΝΕ φωτογραφίζονταν να δοκιμάζουν φρούτα και λαχανικά για να αποδείξουν ότι δεν είναι μολυσμένα και κατηγορούσαν τα μέσα ενημέρωσης για υπερβολές με σκοπό προπαγάνδα κατά της ΕΣΣΔ.
Τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης Παπανδρέου αποφασίστηκαν στις 5 Μαΐου και ακολούθησαν συστάσεις αποφυγής κατανάλωσης γάλακτος, κυρίως από μικρά παιδιά, καθώς και αποφυγής χορταρικών και λαχανικών ή προσεκτικός καθαρισμός τους.
Παρόλο που έγινε προσπάθεια να καθησυχαστούν οι πολίτες ότι ήταν ασφαλείς, οι ελλιπείς και αντιφατικές πληροφορίες στα μέσα ενημέρωσης προκάλεσαν πανικό στον ελληνικό πληθυσμό.
Τα σούπερ μάρκετ κατακλύστηκαν από τρομοκρατημένους πολίτες, που προμηθεύτηκαν σε μεγάλες ποσότητες γάλα εβαπορέ, εμφιαλωμένο νερό, κονσέρβες και κατεψυγμένα τρόφιμα. Οι τιμές κάποιων προϊόντων αυξήθηκαν και αγρότες άρχισαν να ζητούν κρατικές αποζημιώσεις λόγω της αγοραστικής πτώσης των προϊόντων τους.
Πλήθος ανθρώπων γέμισε και τα νοσοκομεία για να εξεταστεί για πιθανή έκθεση στη ραδιενέργεια, ενώ οι Έλληνες επιστήμονες διαβεβαίωναν ότι το ποσοστό ραδιενέργειας, που δέχτηκαν οι πολίτες της χώρας, αντιστοιχούσε το πολύ σε δυο ακτινογραφίες θώρακος.
Η περιοχή του Chernobyl σήμερα
Η περιοχή έκτασης 30 χιλιομέτρων τριγύρω από το Πυρηνικό Εργοστάσιο του Chernobyl παραμένει περιορισμένη και ονομάζεται επίσημα “ζώνη αποξένωσης”. Στο μεγαλύτερο μέρος της έχει καταληφθεί πλέον από την άγρια φύση και ακόμα και οι εργαζόμενοι σε εγκαταστάσεις του εργοστασίου επιτρέπεται να δουλεύουν εκεί μόνο πέντε ώρες της μέρα για ένα μήνα παίρνοντας μετά 15 μέρες ανάπαυσης. Από το 2016 περισσότεροι από 100 ντόπιοι ζουν μόνιμα σε ασφαλές μέρος της ζώνης, ενώ από το 2011 η Ουκρανία έχει ανοίξει μέρος της ζώνης για τους ενδιαφερόμενους τουρίστες.
Το μέγεθος του δυστυχήματος στο Chernobyl και η δυσπιστία προς τις τότε σοβιετικές αρχές συγκέντρωσε αυξημένο παγκόσμιο ενδιαφέρον για το γεγονός και ανησυχίες αναφορικά με το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας στον κόσμο.
Ουσιαστικά η προσπάθεια της Σοβιετικής Κυβέρνησης να καλύψει το καταστροφικό ατύχημα στο Chernobyl υπήρξε μια από τις βασικές αιτίες της μετέπειτα κατάρρευσης της αποκαλύπτοντας τα γενικότερα προβλήματα του σοβιετικού συστήματος. Οι αποδείξεις της KGB για τα ζητήματα κατασκευής του εργοστασίου δεν άργησαν να γίνουν παγκοσμίως γνωστές και σε πολλές χώρες η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας ελαττώθηκε ή και σταμάτησε και συστάθηκαν σχετικοί οργανισμοί υγείας και ασφάλειας.
Έχουν γίνει σημαντικές αναβαθμίσεις ασφάλειας στους αντιδραστήρες που λειτουργούν μέχρι σήμερα και διεξάγονται συχνοί έλεγχοι για τα ποσοστά ραδιενέργειας και τα στατιστικά του περιβάλλοντος της περιοχής.
______________________________________
Το όνομα του Chernobyl έγινε συνώνυμο με την απεικόνιση της πυρηνικής καταστροφής. Σειρά λογοτεχνικών, μουσικών και κινηματογραφικών έργων, ντοκιμαντέρ, video games και άλλων εκφράσεων τέχνης εμπνεύστηκαν από το γεγονός του ατυχήματος.
Η σύντομη τηλεοπτική σειρά “Chernobyl”, που κυκλοφόρησε το 2019, αποτελεί μια από τις πιο ρεαλιστικές κινηματογραφικές απεικόνισεις του σκηνικού του πυρηνικού ατυχήματος στο σοβιετικό εργοστάσιο.
